Mekanika klasikoaren kronologia edo denbora-lerroa bi garaitan banatu ohi da, Newton baino lehenagokoa (mekanika goiztarra) eta Newtonen ondorengoa (mekanika newtondarra):[1]
Mekanika goiztiarra
K.a. IV. mendea - Aristotelesek fisika aristoteliarraren sistema asmatu zuen, gerora neurri handi batean gaitzetsi dena
60 - Alexandriako HeronekMetrica, Mekanika (objektu astunak altxatzeko bitartekoak) eta Pneumatika (presio bidez lan egiten duten makinez) idazten ditu
VI. mendea - John Philoponus-ek dioenez, behaketaren arabera, oso pisu desberdina duten bi bola abiadura berdinean eroriko dira. Beraz, baliokidetasun printzipioa probatzen duTaula, Fisikaren Historia 500-900 (UEU, 1990)[1]
Al-Biruni1021 - Al-Birunik hiru koordenada ortogonal darabiltza espazioko puntuak deskribatzeko
1100-1138 - Avempazek erreakzio-indarraren kontzeptua garatzen du [3]
1100-1165 - Hibat Allah Abu'l-Barakat al-Baghdaadik deskubritzen du indarra azelerazioarekin proportzionala dela eta ez abiadurarekin, mekanika klasikoan funtsezko legea dena
Ptolomeoren eredu geozentrikoa. Eta Kopernikoren eredu heliozentrikoa (1543)[1]1121 - Al-Khazini-k Jakintza-orekaren liburua argitaratzen du, distantzia batean dagoen grabitatearen kontzeptuak garatzen dituena. Iradokitzen du grabitatea unibertsoaren erdigunera dagoen distantziaren arabera aldatzen dela, hau da, Lurrarekiko distantzia [4]
1340-1358 - Jean Buridanek bultzadaren teoria garatzen du
XIV. mendea - Nicole Oresmek denboraren karratuaren legea asmatzen du era uniformean azeleratutako aldaketa deskribatzeko.[5] Hala ere, Oresmek aurkikuntza hau ariketa intelektual hutsa zela esan zuen, fenomeno naturalen deskribapenerako inolako garrantzirik ez zuena, eta ondorioz ezin izan du inolako loturarik ezagutu azeleratutako gorputzen mugimenduarekin[6]Taula, Fisikaren Historia 1000-1400 (UEU, 1990)[1]
XVI. mendea - Francesco Beato eta Luca Ghini modu esperimentalean eroriko askearen ikuspegi aristoteliarraren kontraesanak aurkitzen dtuzte[8]
XVI. mendea - Domingo de Soto-k iradokitzen du euskarri homogeneo batean zehar erortzen diren gorputzak uniformeki azeleratzen direla.[9][10] Sotok, hala ere, ez zuen aurreikusi Galileok erortzen diren gorputzen teorian jasotako kualifikazio eta hobekuntza asko. Ez zuen ulertu, esate baterako, Galileok egin zuen bezala, gorputz bat ingurune hutsean soilik eroriko zela azelerazio guztiz uniformearekin, eta bestela azkenean abiadura uniforme batera iritsiko zela.
1645 - Ismaël Bullialdusek defendatzen du "grabitatea" ahuldu egiten dela distantziaren karratuaren inbertsoaren arabera [11]
1651 - Giovanni Battista Riccioli eta Francesco Maria Grimaldik Coriolis efektua deskubritzen dute
1658 - Christiaan Huygensek esperimentalki deskubritzen du alderantzizko zikloide baten barruan kokatutako pilotak aldi berean zikloidearen punturik baxuenera iristen direla eta horrela esperimentalki erakusten du zikloidea tautokronoa (kurba isokrona) dela
1710 - Jakob Hermannek erakusten du Laplace–Runge–Lenz bektorea kontserbatu egiten dela indar zentralaren alderantzizko karratuaren kasurako
1714 - Brook Taylor-ek bibrazio kate luzatu baten funtsezko maiztasuna kalkulatzen du bere tentsioa eta masa unitateko luzera erabilita, ekuazio diferentzial arrunt bat ebatziz
1733 - Daniel Bernoulli-k zintzilikatutako kate baten funtsezko maiztasuna eta harmonikoa lortzen ditu ekuazio diferentzial arrunt bat ebatziz
1734 - Daniel Bernoulli-k ekuazio diferentzial arrunt bat ebazten du mutur batean itsatsitako barra elastiko baten bibrazioa kalkulatzeko
1759 - Leonhard Eulerrek danbor laukizuzen baten bibrazioaren ekuazio diferentzial partziala ebazten du
1764 - Leonhard Eulerrek danbor zirkular baten bibrazioaren ekuazio diferentzial partziala aztertzen du eta Bessel funtzioaren soluzioetako bat aurkitzen du
1776 - John Smeatonek energia, lana, momentua eta energia zinetikoa eta esperimentuei buruzko esperimentuei buruzko dokumentua argitaratu du eta energia mantentzen laguntzen du
1803 - Louis Poinsot-ek momentu angeluarraren kontserbazioaren ideia garatzen du (emaitza hori aurretik ezagutzen zen abiadura areolarraren kontserbazioan soilik)
1813 - Peter Ewart-k energiaren kontserbazioaren ideia defendatzen du Mugitzen den indarraren neurriaz izenburuko paperean
1821 - William Hamiltonek hasten da analizatzen Hamiltonen funtzio karakteristikoa eta Hamilton–Jacobi ekuazioa
1983 - Mordehai Milgrom-ek proposatzen du dinamika Newtoniar eraldatua
1992 - Udwadia-k eta Kalaba-k sortzen dute Udwadia–Kalaba ekuazioa
Erreferentziak
↑ abcdEtxebarria Bilbao, Jose Ramon; Ensunza Lekunberri, Martxel; Egiguren Ganboa, Josu; Ugalde Lorda, Patxi; Lasa Iguain, Iñaki; Salazar Ruiz, Arantzazu; Uraga Laurrieta, Bittor; Urain, Jose Luis. (). Fisikaren historia laburra. UEU ISBN 978-84-86967-27-7. (Noiz kontsultatua: 2020-05-01).
↑(Ingelesez)Ossendrijver, Mathieu. (2016-01-29). «Ancient Babylonian astronomers calculated Jupiter’s position from the area under a time-velocity graph» Science 351 (6272): 482–484. doi:10.1126/science.aad8085. ISSN 0036-8075. PMID 26823423. (Noiz kontsultatua: 2020-05-01).
↑Shlomo Pines (1964), "La dynamique d’Ibn Bajja", in Mélanges Alexandre Koyré, I, 442-468 [462, 468], Paris. (cf. Abel B. Franco (October 2003). "Avempace, Projectile Motion, and Impetus Theory", Journal of the History of Ideas64 (4), p. 521-546 [543]: "Pines has also seen Avempace's idea of fatigue as a precursor to the Leibnizian idea of force which, according to him, underlies Newton's third law of motion and the concept of the "reaction" of forces.")
↑Mariam Rozhanskaya and I. S. Levinova (1996), "Statics", in Roshdi Rashed, ed., Encyclopedia of the History of Arabic Science, Vol. 2, p. 614-642 [621], Routledge, London and New York
↑Clagett (1968, p. 561), Nicole Oresme and the Medieval Geometry of Qualities and Motions; a treatise on the uniformity and difformity of intensities known as Tractatus de configurationibus qualitatum et motuum. Madison, WI: University of Wisconsin Press. ISBN 0-299-04880-2.