Hugo Verriest

Verriest (ca. 1910)

Algemene informatie

Volledige naam

Hugo Nestor Verriest

Geboren

25 november 1840

Geboorteplaats

Deerlijk

Overleden

27 oktober 1922

Overlijdensplaats

Ingooigem

Beroep

priester, schrijver

Dbnl-profiel

Portaal

Literatuur

Hugo Nestor Verriest (Deerlijk, 25 november 1840 - Ingooigem, 27 oktober 1922) was een Vlaams priester, dichter, schrijver en redenaar. Hij was een van de belangrijkste exponenten van het cultuurflamingantisme alsook bevorderaar van de politieke Vlaamse Beweging.

Levensloop

Omstreeks 1850 kreeg Verriest zijn eerste onderricht van Pieter Jan Renier.^[1] Als leerling van het Kleinseminarie te Roeselare kreeg hij in 1857 gedurende een negental maanden les van Guido Gezelle. In 1864 werd hij tot priester gewijd.

Tussen 1864 en 1867 was Verriest leraar aan het Sint-Lodewijkscollege in Brugge en van 1867 tot 1877 gaf hij zelf les aan het Kleinseminarie in Roeselare. Hij had er Albrecht Rodenbach en Constant Lievens als leerlingen. In 1877 werd hij rector van een nonnenklooster in Heule, in 1878 principaal van het college van Ieper, in 1888 pastoor in Wakken en in 1895 pastoor van Ingooigem.

De Vlaamse zaak

Hugo Verriest is de geestelijke vader van de Blauwvoeterij. Hij deed in West-Vlaanderen de slogan: Dat volk moet herleven! ingang vinden. Door zijn uitstraling had hij een grote invloed op zijn leerlingen die hij in de geest van priester-dichter Guido Gezelle onderwees.

Verriest had een meer uitgesproken politiek temperament en talent in de lijn van Gezelle die zich in zijn journalistieke bijdragen tot een hevig polemist had ontwikkeld. Hij propageerde de vernederlandsing van het middelbaar en van het hoger onderwijs in geheel Vlaanderen.

Van 1877 tot 1881 was hij redacteur bij De Vlaamsche Vlagge. Hij was samen met Emiel Lauwers en Alfons Depla stichter van De Nieuwe Tijd, een weekschrift voor verstandig en geleerd volk, dat "in vrije woord zou handelen over godsdienst, maatschappelijke kwestiën en gebeurtenissen, taal en volk, kunst en wetenschap"; het verscheen te Roeselare van november 1896 tot oktober 1901.^[2] Ook werkte Verriest mee aan 't Manneke uit de Mane.^[3] Kenmerkend voor zijn brede visie is dat hij ook meewerkte aan de tweede reeks van Van Nu en Straks.

In 1906 werd hij lid van de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde, hij ontving ook de doctorstitel honoris causa van de Katholieke Universiteit Leuven.

Verriest was een innemend spreker en had als priester en literator een grote rol in de ontwikkeling van de Vlaamse Beweging. Hij was een strijdvaardige en emotionele persoonlijkheid en dat zorgde regelmatig voor botsingen. Zijn strijd voor de 'Vlaamse zaak' werd hem niet in dank afgenomen door zijn katholieke oversten, die hem hiervoor straften.

De priester-dichter was een unieke verbindingsfiguur, geliefd bij zowel de katholieken als bij overtuigde socialisten, liberalen en vrijzinnigen. Hij slaagde er ook in bruggen te bouwen tussen Vlaanderen en Nederland en tussen zijn eigen bemiddelde afkomst en het gewone volk.

Auteur

Hugo Verriest schreef biografieën van onder meer Guido Gezelle, Stijn Streuvels en Albrecht Rodenbach (Twintig Vlaamsche Koppen), verhalen en schetsen (Regenboog uit andere kleuren en Op wandel), alsook talloze artikels en verhandelingen over kunst en cultuur in verscheidene tijdschriften. Ook schreef hij romantisch-impressionistische gedichten, die overigens nooit gebundeld werden.

Overlijden

Pastoor Verriest stierf in 1922 in Ingooigem. Dorpsgenoot Stijn Streuvels was een goede vriend van hem. Zij liggen naast elkaar begraven aan de Sint-Antoniuskerk in voornoemde gemeente.

Eerbetoon

Vijf jaar na het overlijden van Hugo Verriest werd een herinneringsplaat^[4] ingehuldigd aan zijn geboortehuis in de Hoogstraat in Deerlijk.

Te zijner ere werden bustes opgericht in Deerlijk^[5] en Roeselare.

Meer dan honderd straten, lanen en pleinen werden in Vlaanderen en Nederland naar Verriest vernoemd. Voor West-Vlaanderen is dit onder meer het geval in Wakken (Dentergem), Aartrijke (Zedelgem), Beernem, Blankenberge, Brugge, Harelbeke, Izegem, Jabbeke, Kortrijk, Ledegem, Roeselare, Torhout, Wevelgem en Zwevegem; elders bijvoorbeeld in Gent en in Nederland in Eindhoven, Tilburg en Waalwijk.

In Deerlijk werd met de 'Verrieststraat' hulde gebracht aan het geslacht Verriest. Overigens heette het plein ten noorden van de Sint-Columbakerk van Deerlijk een tijdlang het Hugo Verriestplein^[6].

Een politieboot in Oostende kreeg de naam 'Hugo Verriest'.^[7]

Hugo Verriest maakt samen met Pieter Jan Renier en René De Clercq^[8] deel uit van de zgn. 'Deerlijks drie groten', dit zijn de drie beroemdste personen van deze gemeente.

Familie

Hugo Verriest werd geboren in een familie die verscheidene merkwaardige figuren heeft voortgebracht.

Zijn vader Petrus-Johannes Verriest (1796-1871) was koopman, parochiaal koster (in de Sint-Columbakerk) en armenmeester in Deerlijk. Hij werd geboren in de huidige Verrieststraat in de wijk De Trompe in Sint-Lodewijk (Deerlijk) en was gehuwd met Carolina Vanackere (1801-1886).

De kinderen:

Karel Lodewijk Verriest (1828-1894); was achtereenvolgens gemeentesecretaris, notaris en burgemeester van Deerlijk.^[9]
Adolf Verriest (1830-1891), dichter en schepen van Kortrijk, was de eerste advocaat die in Kortrijk in het Nederlands pleitte.
E.Z. Oda Verriest (1832-1918) was kloosteroverste bij de Dochters van Liefde.
Louise Verriest (1835-1907) bleef ongehuwd en woonde in bij haar broer Hugo.
Julie Verriest (1838-1908) was gehuwd met bierbrouwer Henri Sobry uit Zwevegem.
Hugo Verriest zelf (1840-1922).
Gustaaf Verriest (1843-1918) werd in Leuven hoogleraar in de geneeskunde en publiceerde essays over taal- en opvoedkunde, naast een studie over Guido Gezelle.
- Zijn dochter Elisabeth Verriest (1879-1966) was gehuwd met Alexandre Galopin (1879-1944), de gouverneur van de Société Générale de Belgique (Generale Maatschappij van België). Zij waren de schoonouders van Pierre De Bonvoisin, voorzitter van de Generale Bank en grootouders van Benoît de Bonvoisin.

Publicaties

Regenboog uit andere kleuren, 1900
Twintig Vlaamsche koppen, 1901
Op wandel, 1903
Voordrachten, 1904
Drie geestelijke voordrachten (omvattend: Licht, Vroomheid, Sterkte), 1905.

Literatuur

A. DE RIDDER, Pastoor Hugo Verriest, een biografische studie, 1908
F. DE PILLECYN, Hugo Verriest, essay, 1926
A. DEMEDTS, Hugo Verriest, de levenswekker, 1945
F. BAUR, Hugo Verriest, 1951
S. STREUVELS, Hugo Verriest, 1964
A. DEMEDTS, Hugo Verriest, in: Nationaal Biografisch Woordenboek, Deel I, Brussel, 1964
G. DEPAMELAERE, Hugo Verriest, man van zijn tijd, Davidsfonds, Deerlijk, 1972
J.-M. BAILLEUL, Hugo Verriest in Ieper - Een blauwvoet in de branding, Jef Lesage-Kring, Ieper, 1978
S. MAES, Hugo Verriest, in: Nieuwe encyclopedie van de Vlaamse Beweging, Tielt, 1998
L. SCHELFHOUT, Bibliografie in beeld: Pieter Jan Renier - Adolf, Gustaaf en Hugo Verriest - René De Clercq, eigen beheer, Deerlijk, 2009
R. VANLANDSCHOOT, Verdraagzaamheid en pragmatische samenwerking in de Vlaamse beweging. Hugo Verriest en August Vermeylen, 1895-1914, in: Wetenschappelijke tijdingen, 2013
R. VANLANDSCHOOT, Hugo Verriest - Biografie, Lannoo Uitgeverij, Tielt, 2014
T. COBBAERT, Op zoek naar sporen van Verriest in onze collectie, in: ADVN-mededelingen, 2022

De familie Verriest in 1861
Geboorteplaats van de vader van Hugo Verriest te Sint-Lodewijk
Geboortehuis van Hugo Verriest in het centrum van Deerlijk
Herinneringsplaat aan het geboortehuis van Hugo Verriest

Externe links

Biografie Hugo Verriest in de Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging (NEVB)
Biografieën, werken en teksten bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)
Bibliotheek van Hugo Verriest bewaard in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
Hugo Verriest in de collectie van het Letterenhuis
Hugo Verriest op 'Schrijversgewijs': Vlaamse schrijvers 1830-heden
Stamboom Hugo Verriest

Bronnen, noten en/of referenties

↑ De herinnering aan 'meester' Renier vervulde Verriest levenslang met dankbaarheid, vooral om het doen ontluiken van zijn "Vlaams bewustzijn". In 1921 bracht Verriest in een lezing aan de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde een aangrijpende hulde aan onze vroegere dorpsonderwijzers, met Pieter Jan Renier in het bijzonder: U groete ik eerst, ontroerd in mijn diepste gemoed, o schoolmeesters van den ouden tijd, die in armoede ons vlaamsche volk hebt wakker en vlaamsch gehouden, licht en vreugde en deugd in het oud vlaamsch wezen hebt gevoed, die het oudste lampke vier tegen alle vreemde macht hebt geschut. (…) Ik groete U, vader Renier, die den eersten glans van mijn schoone moedertaal hebt in mijn hoofd gelegd, het eerste genot van haar rythmen in de roering van mijn zoete lippen hebt doen wagen en weigen. (Bron: Verslagen en Mededeelingen van de K. Vl. Academie voor Taal- en Letterkunde, Gent 1921, p. 178)
↑ Blondeau, Roger-A. (1991): Wetenschap in de taal der Vlamingen, Gent: Reinaert-Het Volk, p. 287
↑ De Vlaamsche Vlagge (Vlaams-radicaal jongerentijdschrift), De Nieuwe Tijd (christelijk-democratisch weekblad voor intellectuelen), 't Manneke uit de Mane (volksalmanak) en enkele satirische studentenbladen kwamen tot stand onder de bezieling van De Swighende Eede, een geheim genootschap van West-Vlaamse flaminganten, met Hugo Verriest als centrale en gedreven figuur. De Swighende Eede ontstond als reactie op de onderdrukking van de Blauwvoeterij en spiegelde zich ietwat aan de regels van de vrijmetselarij. Zo had het genootschap een eigen lied en de leden noemden zich Ridders. Alles baadde in een sfeer van romantische geheimzinnigheid. In 1889 bestond De Swighende Eede uit Hugo Verriest, Aloïs Bruwier, Alfons Depla, Alfons Van Hee, Emiel Lauwers, Renaat Adriaens, Hendrik Persyn en Karel Blancke.
↑ De inhuldiging van de ingemetselde gedenkplaat op 14 augustus 1927 maakte deel uit van een ruimer feestprogramma. In de Nederlandse krant Het Vaderland verscheen op 10 juni 1927 het volgende artikel: VERRIEST-FEESTEN. Men schrijft ons uit Deerlijk: De feestschikkingen voor de onthullingsplechtigheid van den gedenksteen in het geboortehuis van Pastor Verriest, werden als volgt vastgesteld: plechtige hoogmis gezongen in tweerijmig koor door den Ceciliakring uit Tieghem, onder leiding van mr. Moortgat, en gelegenheidspreek door E.H. K. van der Esse: uit Diksmuide. Na de mis De Profundis voor de overleden familie Verriest. Te 11 uur bezoek aan de versierde grafplaatsen der familie Verriest en daarop ontvangst der familie Verriest in het geboortehuis door ’t Verriest-komiteit. Te 12 uur in de ruime feestzaal der Jongelingen-patronage keurig eeremaal bij inschrijving. ’s Namiddags volksoptocht der muziekkorpsen en deelnemende maatschappijen, onthullingsplechtigheid, feestrede door den heer Miels J., conservator aan het Koninklijk Museum te Antwerpen, cantate, en tot slot muziekfeest en turnspel. Het opruimen van een deel van den afsluitingsmuur van het oud kerkhof, die een open aanblik op Verriest’s geboortehuis belemmerde is afgedaan en dientengevolge is er vlak vóór het huis en aan den westelijken voorgevelhoek der kerk een ruime plaats vrijgekomen, die voortaan Verriestplein zal geheeten worden. Tijdens de feestelijkheden zal de kiosk daar geplaatst worden voor de onthullingsplechtigheid en ook voor het muziekfeest. Het Verriest-komiteit neemt in overleg om zoo mogelijk na de Verriestfeesten, zoo er zich geen financieele moeilijkheden voordoen, een Verriest-album uit te geven, behelzende o.m. de eerelijst der inteekenaars voor den gedenksteen, het Hugo Verriestlied door dichter Delfien van Mante en een paar cliché’s van het portret van pastoor Verriest en diens geboortehuis met den geplaatsten gedenksteen. Naderhand zou dit Verriestalbum aan alle inteekenaars toegezonden worden als feestaandenken.
↑ Rond 1940 werd voorzien in het plaatsen van een buste van Hugo Verriest, schuin tegenover zijn geboortehuis. Het plan liep door de oorlog vertraging op en uiteindelijk werd de buste - een werk van Karel Laloo uit Brugge - pas in 1951 onthuld. Volgend artikel komt uit het weekblad De Poperingenaar van 20 oktober 1940: DEERLIJK - Verriest-Herdenking. Het vroeger ontworpen plan dit jaar de 100e geboortedagverjaardag van Hugo Verriest grootscheepsch en plechtig te herdenken bij de oprichting van een standbeeld waarvoor de noodige grondstrook op het Verriestplein door de Gemeenteraad reeds vroeger op voorstel van raadslid Defraeye L. was toegestaan, is ten overstaan van de huidige ongunstige omstandigheden moeten verdaagd worden. Desniettemin zal dit feit niet onopgemerkt voorbijgaan en bij het bestuur der plaatselijke Davidsfondsafdeeling is de gedachte opgevat geworden die herdenking pieteitsvol te laten doorgaan en dit wel op Zondag 24 November a.s. Pastoor Verriest werd hier inderdaad geboren den 25 November 1840. Tijdens een eerste bespreking werd volgend intiem feestprogramma ontworpen. Te 10 u. onder de plechtige Hoogmis met “De Profundis” gelegenheidspreek door Z.E.P. Stracke, S.J. uit Antwerpen, uitreiking van aandenkens met de foto’s der ouders Verriest en zoon Hugo; tot opslot uitvoering op het orgel van de Verriestmarsch door den toondichter H. R. Vandekerckhove. Daarna intieme academische zitting ten gemeentehuize voor familie, overheid en genoodigden, toespraak door een letterkundige en teekenen van het gulden eereboek. Te dezer gelegenheid zou Verriest’s geboortehuis met bloemen opgeschikt worden. ’s Maandags 25 November zou in al de scholen, zoo gemeentelijke als aangenomene, een bijzondere les gewijd worden aan Dr Hugo Verriest’s aandenken. Op zijn eigen voorstel zou H. Defraeye, folklorist en geschiedschrijver, te dezer gelegenheid een documentatiebundel samenbrengen dewelke eene verzameling zou behelzen nopens alles wat met de priesterfiguur Verriest betrek heeft als foto’s, aandenkens, herinneringen, gedenkschriften en brieven, persartikels over hem, kortom alle zaken en kultureele kleinooden die aan den eenvoudigen Pastoor van te lande herinneren!
↑ De omgeving van de Sint-Columbakerk was vanaf 1927 onderverdeeld in drie delen: het Hugo Verriestplein, het Pieter Jan Renierplein en de Plaats. Rond 1970 verdween deze ingewikkelde situatie. Het Hugo Verriestplein verloor toen zijn naam en werd opnieuw een deel van de Hoogstraat. De andere voornoemde pleinen (eigenlijk straten) ten westen, oosten en zuiden van de kerk daarentegen kregen een nieuwe naam: Kerkplein.
↑ Foto van dit schip op Wikimedia.
↑ Hugo Verriest was de mentor van René De Clercq.
↑ Karel Lodewijk (Charles Louis) was burgemeester van Deerlijk van 1872 tot 1885.