Nicolaes Heinsius

Nicolaes Heinsius (Den Haag, 1656 – Culemborg, begraven 12 januari 1718) was een Nederlandse auteur van enige medische werken. Hij is bekend geworden door Den Vermakelyken Avanturier, een voorbeeld van de Nederlandstalige schelmenroman.

Op zijn twintigste moest hij wegens manslag Den Haag ontvluchten en leidde hij achttien jaar lang een zwervend leven. In 1679 arriveerde hij te Rome en werd hij katholiek; hij werd lijfarts van koningin Christina I van Zweden (tot ongeveer 1687), later van de keurvorst van Brandenburg te Kleef. Heinsius promoveerde in 1687 tot doctor in de medicijnen te Groningen met een proefschrift over Angina bij Johannes Bertlingius. In 1695 vestigde hij zich in de vrijplaats Culemborg. Daar gaf hij het boek Den vermakelijken Avanturier uit, waarin zeer veel autobiografische elementen verwerkt zijn. Vele herdrukken, navolgingen en vertalingen in het Duits, Engels, Frans en Italiaans getuigen van het succes van het werk.

Nicolaes was een (natuurlijke maar geëchte) zoon van de gelijknamige dichter Nicolaas Heinsius (1620-1681), verwekt bij Margareta Wullen, de dochter van een Lutherse predikant in Stockholm. Nicolaes' grootvader was de classicus, dichter en literatuur-criticus Daniël Heinsius (1580-1655), die in Nederland de barok in de literatuur introduceerde en van betekenis is geweest voor onder andere de ontwikkeling van het theater in Frankrijk.

Bibliografie

1682 - Het vermakelyke levens-verhael van den gelukkigen Corilon, waer in veel kluchtige voorvallen, geestige bejegeningen, en zyn wonderbaarlyke verheffinge beschreven worden
1687 - Disputatio medica inauguralis de angina : quam ... ex auctoritate ... Johannis Bertlingii .... Proefschrift
1693 - Het ontdekt vergift der zoo genaamde melk-cuur, behelzende deszelfs schadelijckheyt in scheurbuyck, gigt en podagra ... klaarlijk, volgens de beginzelen van Cartesius opgestelt
1695 - Den vermakelyken avanturier, ofte de wispelturige en niet min wonderlyke levensloop van Mirandor; behelsende verscheide kluchtige en vermakelijke bejegeningen, toevallen, amourettes ...
1697 - De kwynende Venus, ofte een korte doch naukeurige verhandeling van de pokken ... als ook de schadelijkheid van 't kwijlen, onmatig sweeten en veelvuldig purgeren in deze ziekte ... Beneffens een Aanhang van verscheyde aanmerkingen, omtrent het genesen deser kwaal door gemelde genees-middelen. anaf 1709 als De gemartelde venus-priester geheeld en geredt, ofte Een naukeurige verhandeling van de venus-ziekte, alsmede hoe schadelijk het kwylen, onmatig sweeten, en het stark purgeren in deze ziekte zy : beneffens een seer gemakkelyke methode, om door sekere hulp middelen ... volkomen te genesen. Mitsgaders een aan-hang van verscheyde aanmerkingen omtrent eenige patienten, die door dese genees-middelen geholpen, en volkomen hersteld zijn
1698 - Naukeurige verhandeling van het podagra, en d'algemeene jigt, : ... Beneffens verscheide beweerde recepten ...