Biskupice Radłowskie

Ten artykuł od 2011-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Biskupice Radłowskie

wieś
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	tarnowski
Gmina	Radłów
Liczba ludności (2022)	1019[2]
Kod pocztowy	33-130[3]
Tablice rejestracyjne	KTA
SIMC	0827828
Położenie na mapie gminy Radłów Biskupice Radłowskie
Położenie na mapie Polski Biskupice Radłowskie
Położenie na mapie województwa małopolskiego Biskupice Radłowskie
Położenie na mapie powiatu tarnowskiego Biskupice Radłowskie
50°07′14″N 20°51′22″E/50,120556 20,856111[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Biskupice Radłowskie – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Radłów w zakolu Dunajca.

Położenie

Biskupice Radłowskie leżą na lewym brzegu dolnego Dunajca, w zakolu będącym częścią Niziny Nadwiślańskiej. Wieś położona jest około 6 km od Radłowa, 15 km od Tarnowa i 67 km od Krakowa. Leży na styku dróg wojewódzkich:

• 975 – z Dąbrowy Tarnowskiej przez Wierzchosławice, Wojnicz, Zakliczyn do Nowego Sącza,
• 964 – przez Szczurową i Niepołomice do Wieliczki i Krakowa.

Części wsi

Historia

Wieś powstała prawdopodobnie w XVI wieku i weszła w skład dóbr kościelnych należących do biskupstwa krakowskiego. W 1450 roku w Biskupicach Radłowskich postawiony został znak graniczny wyznaczający zasięg dóbr kościelnych. Na słupie granicznym umieszczono napis, który w języku polskim znaczy:

Po I rozbiorze Polski Biskupice Radłowskie wraz z całymi dobrami należącymi do biskupstwa krakowskiego weszły administracyjnie w skład państwa austriackiego. W 1782 roku wieś wraz z kluczem radłowskim i pozostałymi ziemiami biskupstwa została upaństwowiona przez cesarza Józef II Habsburg w ramach reform zwanych reformami józefińskimi^[7].

Z Biskupic synowie chłopscy trafiali do szkół parafialnych i katedralnych. Długosz wspominał o Biskupicach przy Radłowie, podkreślając że jest to wieś „dobrze prosperująca, licząca 17 łanów, 3 karczmy, najlepszy dwór biskupi w kluczu radłowskim”. Kilku chłopów z Biskupic walczyło w Bitwie pod Grunwaldem (Długosz). Najstarsze nazwiska mieszkańców Biskupic to wywodzące się od profesji właściciela: Tracz, Kluza, Mierzwa, Lira, Pęcak, Mączka, Cholewa. Nieco później pojawiły się nazwiska szlacheckie: Radłowski, Marcinkowski, Szumlański. Jeszcze później nazwiska cudzoziemskie: Kosman, Wenc, Sznicl, Zacharka oraz nazwiska żydowskie^{[potrzebny przypis]}.

W 1848 roku po przeprowadzonym przez władze austriackie uwłaszczeniu chłopów wieś oraz posiadana przez chłopów ziemia stała się ich własnością. Właścicielami reszty dóbr ziemskich pozostałych po uwłaszczeniu byli kolejni dziedzice. Jednym z nich był Florian Helcel^[8].

Miejscowość doświadczyła licznych klęsk związanych z najazdem szwedzkim, przemarszem wojsk kwarcianych idących na Kraków, wojsk Rakoczego, a także działań wojennych związanych rozbiorami Polski oraz I i II wojny światowej. W 1882 roku w Biskupicach Radłowskich, staraniem Rady Gminy, powstała szkoła podstawowa. W okresie międzywojennym we wsi działały liczne organizacje społeczne, polityczne i gospodarcze: Koło Stronnictwa Ludowego, Koło Młodzieży Wici, Koło Rolnicze, Straż Pożarna, Kasa Stefczyka, filia mleczarni oraz sklep spożywczy. Obok murowanej szkoły wybudowana została remiza strażacka.

8 września 1939 roku, podczas bitwy o Biskupice Radłowskie, wieś została w 80% spalona. Zniszczony został również most na Dunajcu. Dla upamiętnienia żołnierzy poległych w tej bitwie został wybudowany pomnik. Podczas II wojny światowej we wsi działała zbrojna organizacja ruchu ludowego Batalionów Chłopskich.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.

W uznaniu zasług Biskupice Radłowskie zostały w 1983 roku odznaczone Krzyżem Walecznych. 16 czerwca 1991 roku wieś obchodziła 600-lecie istnienia.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[9].

• Cmentarz wojenny nr 257 – Biskupice Radłowskie Zawodzie
• Cmentarz wojenny nr 258 – Biskupice Radłowskie Zawodzie
• Cmentarz wojenny nr 259 – Biskupice Radłowskie

Inne zabytki

• Słup graniczny z 1450 roku
• Pomnik Bohaterów Września 1939
• Kapliczka przy kościele z figurką Matki Boskiej z 1876 roku.

Biskupice Radłowskie

Plan zabudowy

Plan zabudowy Biskupic Radłowskich przypomina miasteczko z głównym placem – rynkiem oraz siecią krzyżujących się ulic. Obecnie w rynku znajdują się: filia Gminnej Biblioteki Publicznej, przychodnia zdrowia, remiza ochotniczej straży pożarnej, zabytkowa figura św. Jana. We wsi znajduje się kościół pod wezwaniem NMP Częstochowskiej. Obok kościoła znajduje się zabytkowa kapliczka z 1876 roku. Opodal wsi, na przeciwległym brzegu Dunajca, działa odkrywkowa kopalnia kruszywa.

Nazwy ulic Biskupic Radłowkich: Batalionów Chłopskich, Bohaterów Września, Jasna, Kościelna, Krótka, Nowa, Polna, Sportowa, Stanisława Mierzwy, Szkolna, Wincentego Witosa, Wólka, Zagumnie, Zawodzie, Lipowa, Jana Dąb-Kocioła, Spacerowa.

Ważne obiekty

• Pomnik Bohaterów Września 1939, ku czci żołnierzy 3 i 4 Pułku Strzelców Podhalańskich oraz 20 PP oraz 21 Dywizji Armii „Kraków” poległych 7 i 8 września 1939 roku w obronie mostu na Dunajcu (wzniesiony w 1969 roku, w 2015 przebudowany. Pomnik znajduje się w miejscu dawnego drewnianego mostu zniszczonego w czasie walk 7 i 8 września 1939 roku^[10].
• Kościół parafialny pw. NMP Częstochowskiej (ziemię pod budowę kościoła przekazały siostry Kuklewicz, 2 października 1983 roku ks. biskup Jerzy Ablewicz położył kamień węgielny pod budowę; poświęcenie odbyło się 30 czerwca 1991 roku przez ks. biskupa ordynariusza Józefa Życińskiego),
• Kapliczka przy kościele z figurką Matki Boskiej z 1876 roku.
• Biblioteka publiczna (wyróżniona w 1984 Dyplomem dyr. Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Tarnowie),
• Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Stanisława Mierzwy
• Remiza strażacka
• Boisko sportowe

Osoby związane z miejscowością

• Stanisław Mierzwa – polski adwokat i działacz ruchu ludowego: Stronnictwa Ludowego i Polskiego Stronnictwa Ludowego^[11].
• Jan Dąb-Kocioł – ekonomista i polityk, minister rolnictwa i reform rolnych oraz minister rolnictwa (1947–1957), minister leśnictwa (1954–1956) oraz minister leśnictwa i przemysłu drzewnego (1956–1961), poseł na Sejm Ustawodawczy oraz Sejm PRL

Przypisy

Bibliografia

• Pomniki Pamięci Narodowej z dni walk i męczeństwa na terenie województwa tarnowskiego; Oprac.: R. Hycnar, A. Pietrzykowa, F. Turzański, St. Wróbel, K. Głomb; wydawcy: ZBoWiD Zarząd wojewódzki w Tarnowie, Tarnów 1984

Linki zewnętrzne

• Strona Urzędu Gminy Radłów
• Strona o Biskupicach Radłowskich. biskupice-radlowskie.w.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-03)].