Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Bielsku Podlaskim

Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy
Preczystieńska Cerkow
A-38 z dnia 29.10.1966.
konkatedra
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Miejscowość

Bielsk Podlaski

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

Diecezja

warszawsko-bielska

Katedra

od 1951

Wezwanie

Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy

Wspomnienie liturgiczne

8/21 września;
2. niedziela czerwca (Bielskiej Ikony Matki Bożej)

Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne ikony

Bielska Ikona Matki Bożej

Historia
Data zakończenia budowy

XVII/XVIII w., 1774

Aktualne przeznaczenie

czynna świątynia prawosławna

Fundator

Wasylisa Holszańska

Dane świątyni
Świątynia
• materiał bud.


• drewno

Liczba ikonostasów

1

Ołtarz
• liczba ołtarzy
• wezwania ołtarzy bocznych


2
św. Anny

Liczba naw

3

Dzwonnica
• typ dzwonnicy


wolnostojąca, drewniana

Położenie na mapie Bielska Podlaskiego
Mapa konturowa Bielska Podlaskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy”
Położenie na mapie powiatu bielskiego
Mapa konturowa powiatu bielskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Cerkiew Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy”
Ziemia52°46′03,4″N 23°11′43,0″E/52,767611 23,195278
Multimedia w Wikimedia Commons

Cerkiew pod wezwaniem Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy (Preczystieńska) – prawosławna cerkiew konkatedralna i parafialna w Bielsku Podlaskim. Należy do dekanatu Bielsk Podlaski diecezji warszawsko-bielskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Świątynia znajduje się przy ulicy Jagiellońskiej.

Historia

Pierwszą świątynię pod tym wezwaniem w Bielsku można odnosić prawdopodobnie do świątyni zniszczonej wraz z bielskim grodem w czasie najazdu tatarskiego w 1240. Przed 1289 książę włodzimierski Włodzimierz Wasylkowicz dla odbudowanej już cerkwi przekazał swój dar „w postaci ksiąg i ikon” o czym wspomina wzmianka z Latopisu Halicko-Wołyńskiego.

Następna wzmianka o cerkwi pod tym samym wezwaniem pochodzi z II połowy XV w., gdy księżna Wassa ufundowała cerkiew zamkową. Wassa zmarła przed 1484 i ciało fundatorki zostało pogrzebane pod prezbiterium cerkwi. Decyzja Aleksandra Jagiellończyka z 1506 o przeniesieniu świątyni z Góry Zamkowej na Stare Miasto (dzisiaj ulica Jagiellońska) została zrealizowana dopiero w 1562 i wtedy wzniesiono ją na nowo[1]. Wraz z cerkwią zostało uroczyście przeniesione i ciało fundatorki, księżnej Wassy.

W 1596 cerkiew stała się świątynią unicką[1]. W 1637 wzmiankowano, że cerkiew jest zrujnowana i są czynione starania by ją wyremontować. W 1727 r. wzmiankowano jako obiekt w złym stanie[1].

Obecnie istniejąca cerkiew wzniesiona została w XVII w. lub w 1774 r. podczas generalnego remontu[1] i jest najstarszą drewnianą świątynią w mieście. W 1790 dobudowano aneks do prezbiterium mieszczący boczny ołtarz św. Anny[1]. W 1839 (w myśl ustaleń synodu połockiego) władze rosyjskie odebrały cerkiew unitom i przekazały prawosławnym. W 1875 i 1932 r. przeprowadzono remont. W 1944 r. częściowo uszkodzona w wyniku bombardowania[1].

Świątynię remontowano w latach 1944, 1968 i ostatnio w 2001–2006[1]. Cerkiew od 1951 pełni funkcję drugiej katedry biskupiej diecezji warszawsko-bielskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

20 sierpnia 2016 świątynię odwiedził patriarcha antiocheński Jan X[2], a 21 września 2018 r. – patriarcha aleksandryjski Teodor II[3].

Cerkiew wpisano do rejestru zabytków 29 października 1966 pod nr A-38[4].

Architektura

Budowla drewniana, zrębowa, szalowana, na planie wydłużonego prostokąta, z zamkniętym prosto prezbiterium i prostokątną zakrystią. Trójnawowa z wieżą frontową. Oddzielnie stojąca dzwonnica jest również konstrukcji zrębowej. Do 1968 r. nad dachem wznosiła się jeszcze barokowa wieżyczka na sygnaturkę z XVIII wieku, ujęta na narożach wolutowymi spływami[1]. W 2001 r. dobudowano aneks po stronie południowej prezbiterium[1]. W 2002 wymieniono zabytkowe hełmy na nowe (o cebulastym kształcie) oraz dobudowano nową kopułę nad częścią ołtarzową. W 2003 roku wymieniono oszalowanie[1].

W cerkwi znajduje się – uważana za cudowną – Bielska Ikona Matki Bożej.

Galeria

  • Wnętrze cerkwi – na pierwszym planie Golgota
    Wnętrze cerkwi – na pierwszym planie Golgota
  • Ikonostas
    Ikonostas
  • Bielska Ikona Matki Bożej w lewej nawie
    Bielska Ikona Matki Bożej w lewej nawie
  • Dzwonnica
    Dzwonnica

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, Powiat Bielski (tekst), Seria Nowa, Tom XII, Zeszyt 4, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2019, s. 33
  2. ↑ Oficjalna strona Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – Patriarcha Antiochii Jan X w Bielsku Podlaskim [dostęp: 20.08.2016.]
  3. ↑ ks. Paweł Zabrocki: Patriarcha Teodor w Bielsku Podlaskim. orthodox.pl, 21 września 2018. [dostęp 2018-09-24].
  4. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 .

Linki zewnętrzne

  • Trójwymiarowa wizualizacja cerkwi
  • p
  • d
  • e
Cerkwie w powiecie bielskim
Bielsk Podlaski
powiat bielski