Dione (księżyc)

Dione

Zdjęcie Dione z sondy Cassini, ukazujące charakterystyczne białe linie – wielkie lodowe klify.

Planeta

Saturn

Odkrywca

Giovanni Cassini

Data odkrycia

21 marca 1684

Charakterystyka orbity

Półoś wielka

377 415 km^[1]

Mimośród

0,0022^[1]

Okres obiegu

2,737 d^[1]

Nachylenie do płaszczyzny Laplace’a

0,028°^[1]

Długość węzła wstępującego

290,415°^[1]

Argument perycentrum

284,315°^[1]

Anomalia średnia

322,232°^[1]

Własności fizyczne

Średnica równikowa

1118 km

Masa

1,096×10²¹ kg

Średnia gęstość

1,50 g/cm³

Przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni

0,231 m/s²

Prędkość ucieczki

0,510 km/s

Okres obrotu wokół własnej osi

synchroniczny

Jasność obserwowana
(z Ziemi)

10^m

Temperatura powierzchni

87 K

Multimedia w Wikimedia Commons

Dione (Saturn IV ) – czwarty pod względem wielkości księżyc Saturna. Został odkryty przez Giovanniego Cassiniego wraz z Tetydą w roku 1684. Jego nazwa pochodzi z mitologii greckiej. Dione była matką Afrodyty.

Ten naturalny satelita krąży wokół Saturna po orbicie kołowej, z okresem obiegu 65 godzin 41 minut i 5 sekund. Dwa nieregularne księżyce Saturna, Helena i Polideukes, poruszają się po tej samej orbicie co Dione w punktach Lagrange’a, są to więc tzw. księżyce trojańskie. Helena znajduje się w punkcie L₄ orbity, a Polideukes w punkcie L₅. Dione jest ponadto w rezonansie orbitalnym 1:2 z Enceladusem.

Nazwa

Giovanni Cassini nazwał cztery odkryte przez siebie księżyce (Tetyda, Dione, Rea, Japet) imieniem Sidera Lodoicea (gwiazdami Ludwika) na cześć króla Ludwika XIV. Astronomowie zwykle nadawali księżycom nazwy odnoszące się do planety, wokół której krążyły, np. Tytan został nazwany Saturn VI. Jednak nazwy siedmiu największych księżyców pochodzą od Johna Herschela (syna Williama Herschela, odkrywcy Urana oraz księżyców Mimasa i Enceladusa). Po raz pierwszy zostały użyte w jego publikacji Rezultaty Astronomicznych Obserwacji z 1847^[2].

Charakterystyka fizyczna

Mapa Dione wykonana w maju 2008 przez sondę Cassini-Huygens

Dione jest księżycem lodowym, zbudowanym w większości z wodnego lodu z domieszką materiału skalnego. Pod warstwą lodu znajduje się skalne jądro. Dione ma zróżnicowaną powierzchnię. Na półkuli zwróconej w kierunku Saturna przeważającą część krajobrazu stanowią kratery uderzeniowe. Na drugiej półkuli Dione widać sieć linii biegnących przez całą półkulę. Są to lodowe klify, zapewne pochodzenia tektonicznego, wysokie nawet na kilkaset metrów. Do największych z nich należą Carthage Linea i Palatine Linea. Większość nazw utworów powierzchniowych Dione pochodzi z Eneidy Wergiliusza.

W 2010 sonda Cassini-Huygens wykryła bardzo cienką warstwę zjonizowanego tlenu (O+
2) rozciągającą się nad księżycem. Gęstość tej śladowej atmosfery, określanej mianem egzosfery, wynosi jedynie jeden jon na 11 centymetrów sześciennych (w jednym metrze sześciennym jest ich około 90 000, czyli 5 bilionów razy mniej niż na Ziemi)^[3]^[4]. Oznacza to, że egzosfera Dione jest tak gęsta jak atmosfera Ziemi na wysokości 480 kilometrów^[3], czyli daleko poza granicą przestrzeni kosmicznej.

Zobacz też

Chronologiczny wykaz odkryć planet, planet karłowatych i ich księżyców w Układzie Słonecznym
Księżyce Saturna – zestawienie podstawowych danych
Największe księżyce Saturna: Tytan, Rea, Japet, Tetyda i Enceladus

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Planetary Satellite Mean Orbital Parameters. Jet Propulsion Laboratory, 2013-08-23. [dostęp 2016-02-22]. (ang.).
↑ Observations of the Satellites of Saturn. W: John Herschel: Results of astronomical observations made during the years 1834, 5, 6, 7, 8, at the Cape of Good Hope; being the completion of a telescopic survey of the whole surface of the visible heavens, commenced in 1825. Londyn: Smith, Elder and Co., 1847, s. 415. [dostęp 2016-02-22].
↑ ^a ^b Saturn's Icy Moon Dione Has Oxygen Atmosphere. Space, 2012-03-02. [dostęp 2012-03-04]. (ang.).
↑ Odkryto tlen w atmosferze jednego z księżyców Saturna. Odkrywcy, 2012-03-05. [dostęp 2013-07-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-18)]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Dione. [w:] Księżyce Układu Słonecznego [on-line]. [dostęp 2009-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-19)].
Dione. [w:] Solar System Exploration [on-line]. NASA. [dostęp 2018-12-26]. (ang.).
Nazwane struktury na powierzchni Dione. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS, NASA. [dostęp 2016-02-22]. (ang.).

Naturalne satelity Saturna 146

Księżyce pasterskie (6)	S/2009 S 1 Pan Daphnis Atlas Prometeusz wątpliwe S/2004 S 6 S/2004 S 4 S/2004 S 3 Pandora
Księżyce koorbitalne (2)	Epimeteusz Janus
Pierścień G (1)	Aegaeon
Alkyonidy (3)	Methone Anthe Pallene
Duże wewnętrzne (4) z księżycami trojańskimi (4)	Mimas Enceladus Tetyda Telesto Kalipso Dione Helena Polideukes
Duże zewnętrzne (4)	Rea Tytan Hyperion Japet
Grupa inuicka (15)	Kiviuq Ijiraq S/2019 S 1 S/2005 S 4 S/2020 S 1 Paaliaq S/2004 S 31 Saturn LX Siarnaq S/2020 S 3 Tarkek S/2019 S 14 S/2020 S 4 S/2020 S 5 S/2019 S 6
Grupa nordycka (100)	Febe S/2006 S 20 S/2006 S 9 Skadi S/2007 S 2 S/2007 S 7 S/2007 S 5 S/2004 S 37 S/2004 S 47 S/2004 S 40 S/2019 S 2 S/2019 S 3 S/2020 S 7 Skoll S/2004 S 41 S/2019 S 4 S/2020 S 2 S/2004 S 42 Greip Hyrrokkin S/2004 S 13 S/2004 S 17 S/2007 S 6 Mundilfari S/2006 S 1 Jarnsaksa S/2006 S 10 S/2004 S 43 S/2019 S 5 Narvi Gridr Bergelmir Suttungr S/2004 S 44 S/2006 S 11 S/2004 S 12 Eggther S/2004 S 7 Hati S/2004 S 45 S/2006 S 13 Bestla S/2004 S 46 S/2019 S 8 Angrboda Farbauti Beli Thrymr S/2019 S 7 Gerd S/2007 S 3 S/2007 S 9 S/2019 S 11 S/2019 S 9 Aegir S/2019 S 10 S/2019 S 12 S/2019 S 13 S/2005 S 5 S/2006 S 3 S/2020 S 6 S/2006 S 14 S/2019 S 15 Skrymir Gunnlod S/2006 S 15 S/2004 S 28 S/2020 S 8 Alvaldi S/2006 S 16 S/2004 S 50 Kari S/2004 S 48 Fenrir S/2006 S 17 Surtur S/2004 S 39 S/2004 S 49 Geirrod Imir Loge S/2019 S 17 S/2006 S 18 S/2006 S 19 S/2019 S 19 S/2019 S 20 S/2019 S 18 S/2019 S 16 S/2004 S 36 S/2004 S 53 Thiazzi S/2004 S 21 Saturn LXIV S/2020 S 10 Fornjot S/2004 S 51 S/2020 S 9 S/2019 S 21 S/2004 S 52 Saturn LVIII
Grupa galijska (7)	Albioriks S/2007 S 8 Bebhionn Erriapus Tarvos S/2006 S 12 S/2004 S 24

Lista jest posortowana według odległości od Saturna. Największe księżyce mają nazwy pogrubione. Nazwy tymczasowe opisano kursywą.

Saturn

Główne księżyce	Mimas Enceladus Tetyda Dione Rea Tytan Hyperion Japet
Charakterystyka	Pierścienie Księżyce
Badania Saturna	Pioneer 11 Program Voyager Cassini-Huygens
Inne tematy	Planetoidy przecinające orbitę Saturna

Układ Słoneczny

Słońce
Heliosfera

Planety (☾ ∅)

Planety karłowate

(1) Ceres
(134340) Pluton
- ☾
(136108) Haumea
- ☾
- ∅
(136472) Makemake
- ☾
(136199) Eris
- ☾

Małe ciała
Układu Słonecznego

Planetoidy

Grupy i rodziny planetoid	planetoidy bliskie Ziemi pas planetoid trojańczycy centaury trojańczycy Neptuna
Zobacz też	księżyce planetoid lista ponumerowanych planetoid meteoroidy

Obiekty
transneptunowe

Pas Kuipera	plutonki Orkus 2003 AZ₈₄ Iksjon cubewana 2004 GV₉ 2002 MS₄ Salacia Waruna 2002 UX₂₅ Quaoar Varda 2002 AW₁₉₇
Dysk rozproszony	2014 EZ₅₁ 2013 FY₂₇ 2021 DR₁₅ Gonggong 2018 VG₁₈
Obiekty odłączone	Sedna