Gdańskie Gimnazjum Akademickie

Gdańskie Gimnazjum Akademickie
w Gdańsku
Das Städtische Gymnasium

miejska szkoła o poziomie wyższym od średniego

Gmach Gdańskiego Gimnazjum Akademickiego przy ul. Toruńskiej (1558-1817)

Państwo

Polska

Miejscowość

Gdańsk

Adres

ul. Toruńska 1
80-822 Gdańsk

Data założenia

1558

Data zamknięcia

1817, [1920]

Dyrektor

Christian Gottfried Ewerbeck

Położenie na mapie Gdańska

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa pomorskiego

54°20′43″N 18°38′49″E/54,345278 18,646944

Multimedia w Wikimedia Commons

Gdańskie Gimnazjum Akademickie (Das Städtische Gymnasium) – miejska szkoła o poziomie wyższym od średniego (ale jeszcze nie uniwersyteckim), przeznaczona dla młodzieży protestanckiej wyrosła na gruncie kalwinizmu, działająca w Gdańsku w latach 1558-1817.

Historia

Językiem wykładowym była łacina. Nazwa "Gimnazjum Akademickie" przyjęła się ok. 1630. W XVII i XVIII wieku szkołę zwano też często "Ateneum gdańskim" (łac. Athenaeum gedanense).

Szkoła została otwarta 13 czerwca 1558 w budynku klasztoru pofranciszkańskiego, jako tzw. partykularz (studium particulare albo schola particularis). Już 10 lat później używano nazwy "gimnazjum". Strukturę szkoły ustalił Jacob Fabricius, jej długoletni rektor (1580-1629). W 1580 utworzył katedry teologii, prawa i historii, filozofii oraz greki i języków orientalnych. W 1584 dodano katedrę fizyki z medycyną, a w 1589 lektorat języka polskiego, który poprowadził Jan Rybiński^[1].

W 1595 rozważano koncepcję przekształcenia Gimnazjum w protestancki uniwersytet, do czego jednak nie doszło^[2].

Od 1596 przy gimnazjum działała biblioteka, pochodząca z daru Jana Bernarda Bonifacia. Poziom dydaktyki był wysoki; dwie najwyższe klasy (classes supremae), w których nauka trwała łącznie 4 lata, prezentowały już poziom akademicki. Absolwenci Gimnazjum, udając się na dalszą naukę do różnych uczelni polskich i europejskich, przyjmowani byli z reguły na III rok studiów.

Siedzibą Gimnazjum były budynki byłego klasztoru franciszkanów na Starym Przedmieściu^[3]. W skrzydle wschodnim znajdowało się Małe Audytorium Anatomiczne oraz biblioteka, w południowym sale wykładowe oraz Auditorium Maximum (w którym urządzano m.in. okolicznościowe przedstawienia i uroczystości dla władz miejskich). Pod koniec XVI wieku dobudowano nowe skrzydło zachodnie, w którym znalazły się dalsze sale wykładowe oraz mieszkania dla uczniów i być może nauczycieli. Rektor gimnazjum pełnił z reguł obowiązki pastora w kościele św. Trójcy, a lektor języka polskiego (był nim m.in. Krzysztof Celestyn Mrongowiusz) – polskiego kaznodziei w kaplicy św. Anny.

Gimnazjum gdańskie, obok Gimnazjum Akademickiego w Toruniu zajęło jedno z czołowych miejsc w ówczesnym systemie szkolnictwa w Polsce i zyskało także uznanie za granicą. Wysoki poziom naukowy i korzystne warunki pracy ściągały tu licznych pedagogów ze szkół polskich i europejskich. Profesorowie Gimnazjum rozwijali własne intensywne badania w różnych dziedzinach, tworząc podwaliny pod dalszy rozwój nauki w Gdańsku. Rozkwit Gimnazjum przypada na wiek XVII (ok. 1600 liczba uczniów dochodziła do 200), natomiast w wieku XVIII zaczęło ono podupadać.

W okresie wojen napoleońskich budynki poklasztorne zostały zajęte przez wojsko na szpital i magazyny, a zajęcia szkolne odbywały się w domu pastora. 18 czerwca 1815 Prusacy przekształcili Gimnazjum w sześcioletnią szkołę średnią. 10 listopada 1817 została ona połączona ze Szkołą Mariacką i powstało sześcioletnie klasyczne Gimnazjum Miejskie.^[4]

W latach 1834-1837 został zbudowany nowy, neogotycki gmach gimnazjum przy ul. Lastadia 2. Gimnazjum Miejskie, które w tamtym czasie było najbardziej prestiżową szkołą średnią w okolicy, działało w tym miejscu do 1920^[5]^[6].

Rektorzy Gimnazjum

1580-1629 - Jacob Fabricius
1631-1643 - Johann Botsack
1643-1650 - Abraham Calow
1651-1669 - Johann Maukisch
1670-1682 - Aegidius Strauch
1685-1715 - Samuel Schelwig
1717-1730 - Johann Georg Abicht
1732-1752 - Albert Menon Verpoorten
1753-1769 - Ernst August Bertling
1770-1794 - Wilhelm Paul Verpoorten
1799-1809 - Daniel Gralath młodszy
1810-1811 - Friedrich Theodor Rinck
1812-1813 - Nicolaus Gottfried Eckermann
1814-1817 - Christian Gottfried Ewerbeck

Zobacz multimedia związane z tematem: Gdańskie Gimnazjum Akademickie

Przypisy

↑ Duralska-Macheta 1982 ↓, s. 123-129.
↑ Michał Ślubowski: Dlaczego w dawnym Gdańsku nie powstał uniwersytet?. trojmiasto.pl, 2022-09-13. [dostęp 2023-03-04].
↑ Nowa twarz starego klasztoru. trojmiasto.pl, 3 kwietnia 2008. [dostęp 2008-04-03].
↑ Zarys dziejów Gdańskiego Gimnazjum Akademickiego (1558-1817) | HISTORIA.org.pl - historia, kultura, muzea, matura, rekonstrukcje i recenzje historyczne [online], historia.org.pl [dostęp 2020-07-05] (pol.).
↑ Zmieniają się okolice Targu Maślanego w Gdańsku. Zobaczcie efekty
↑ Rejestr zabytków nieruchomych. kobidz.pl.

Bibliografia

Teresa Duralska-Macheta: O edukacji dawnych Polaków. Materiały z XVI-XVII w., rozdz. "Szkoła w Gdańsku", tłum. "Mowa o ważności i o pożytku języków w ogóle, a języka polskiego w szczególności". Warszawa: Nasza Księgarnia, 1982, s. 123-129. ISBN 83-10-08005-6.