Gołąbek oliwkowy

Gołąbek oliwkowy

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	gołąbek
Gatunek	gołąbek oliwkowy
Nazwa systematyczna
Russula olivacea (Schaeff.) Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 356 (1838)
Zasięg
Zasięg występowania w Europie
Multimedia w Wikimedia Commons

Gołąbek oliwkowy (Russula olivacea (Schaeff.) Fr.) – gatunek grzybów z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schaeffer, nadając mu nazwę Agaricus olivaceus. Obecną nazwę nadał mu w 1838 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Russula^[1]. Synonimy naukowe^[2]:

• Agaricus alutaceus Pers. 1796
• Agaricus alutaceus var. olivaceus (Schaeff.) Krombh. 1843
• Agaricus olivaceus Schaeff. 1770
• Russula alutacea var. olivacea (Schaeff.) J.E. Lange 1926
• Russula xerampelina var. alutacea Quél. 1888

Polską nazwę podała Alina Skirgiełło w 1991 r.^[3]

Morfologia

Kapelusz

Masywny, o średnicy do 12 cm, czasem nawet do 20 cm, początkowo półkulisty, potem płaskowypukły, na koniec całkiem plaski z szeroką wklęsłością na środku. Powierzchnia gładka, wilgotna, matowa, jak gdyby nieco zamszowa, o barwie od oliwkowej do szarooliwkowej, czasami wpadającej w brąz lub z karminowym nalotem, zwłaszcza przy brzegu. Brzeg tępy, zaokrąglony, nieco podgięty i nie karbowany. Skórka daje się zedrzeć prawie do połowy kapelusza^[3].

Blaszki

Wolne lub nieco przyrośnięte, grube, o szerokości 4–10 mm, w stanie dojrzałym dość rzadkie, tępe, przy brzegu kapelusza zaokrąglone, przy trzonie zwężone i nieco rozwidlone, początkowo białe, ale dość szybko kremowe z ochrowym odcieniem, na ostrzach czasem z purpurowym odcieniem^[3]

Trzon

Wysokość 4–10 cm, grubość 1–2 cm, czasem nawet do 4 cm, cylindryczny lub odwrotnie maczugowaty, u podstawy nieco zwężony, początkowo pełny, później watowaty, w końcu pusty. Powierzchnia gładka, matowa lub jedwabista, biała, ale zazwyczaj w górnej części różowo nabiegła^[3].

Miąższ

Gruby, u starszych okazów kruchy, biały, ale po przekrojeniu szybko przebarwiający się na jasnobeżowo, bez wyraźnego zapachu i smaku. Pod działaniem fenolu przebarwia się na kolor purpurowowinny, a pod działaniem FeS0₄ na szaroróżowo^[3].

Wysyp zarodników

Ochrowy, dość ciemny^[3].

Cechy mikroskopowe

Podstawki 35–50 × 8–12 µm. Bazydiospory 6-13 × 8-11 µm, szeroko jajowate, o powierzchni silnie brodawkowato-kolczastej. Brodawki różnego rodzaju; większość o zaokrąglonych szczytach i wysokości do 1,5 µm, ale część to brodawki drobne. Łysinka dość duża, o nieregularnym kształcie. Cystydy 65–100 × 8–11 µm, wrzecionowate, zakończone ostrym kończykiem, w sulfowanilinie barwiące się słabo^[3].

Gatunki podobne

Niekiedy mylony z gołąbkiem lepkim (Russula viscida)^[4].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji^[5]. W Polsce jest pospolity^[4]. Naziemny grzyb mykoryzowy występujący przeważnie grupami w lasach liściastych i iglastych, głównie pod świerkami i bukami^[4].

Znaczenie

Gołąbek oliwkowy jest grzybem trującym. Jest zasadą, że wśród gołąbków jadalne są wszystkie gatunki o łagodnym smaku, jednak ze względu na dużą ilość gatunków i trudności z ich rozróżnieniem, przez grzybiarzy zbierane są tylko nieliczne, a wielu grzybiarzy w ogóle nie zbiera grzybów blaszkowych, ze względu na możliwość pomylenia ich z grzybami trującymi. Zasada, że grzyby o łagodnym smaku są jadalne dotyczy tylko gołąbków, a i od niej istnieje wyjątek; jest nim gołąbek oliwkowy^[6]. Dawniej podawano, że jest grzybem jadalnym^[3], jednak kilkakrotnie zanotowano już poważne zaburzenia zdrowotne po jego spożyciu^[6].

Przypisy