Iwla

Iwla

wieś
Pomnik na Wzgórzu Franków
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	krośnieński
Gmina	Dukla
Liczba ludności (2023)	894[2]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-450[3]
Tablice rejestracyjne	RKR
SIMC	0349122[4]
Położenie na mapie gminy Dukla Iwla
Położenie na mapie Polski Iwla
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Iwla
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego Iwla
49°33′17″N 21°37′28″E/49,554722 21,624444[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł od 2012-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Iwla – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Dukla^[5][4], w dolinie Iwielki, dopływu Wisłoki, przy drodze Dukla – Nowy Żmigród, i na stokach wzgórza Iwli.

W latach 1954-1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Iwla. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.

Siedzibą rzymskokatolickiej parafii pw. św. Jana Chrzciciela należącej do dekanatu Dukla w archidiecezji przemyskiej. Miejsce urodzenia Tomasza Falla - jednego z najwybitniejszych polskich organmistrzów przełomu XIX i XX wieku.

Części wsi

Historia

Miejscowość leży w dolinie rzeki Iwielka, dopływu Wisłoki. Na północ od wsi na stokach Wzgórz Iwielskich znajduje się przysiółek Helenówka. Na południowym wschodzie wznosi się masyw Chyrowej (695 m), na południowym zachodzie: Dania (696 m) i Polana (651 m).

Osadnictwo na tym terenie istniało już w III tysiącleciu p.n.e., o czym świadczą znaleziska, zaliczane do kultury ceramiki sznurowej. W czasach historycznych należała prawdopodobnie do rycerskiego rodu Bogoriów – do Mikołaja Bogorii Skotnickiego. Po raz pierwszy wieś wymieniana jest w dokumencie wydanym w dniu 17 sierpnia 1366 roku przez Kazimierza Wielkiego, wystawionym we Włodzimierzu. Dokument ten zatwierdzał podział majątku kanclerza Janusza (Suchywilka) i darowanie przez niego części majątku swym bratankom. Dobrami kanclerza podzielili się Janusz, Piotr i Mikołaj – synowie Jakuba Cztana z Kobylan.

W XV w. była własnością Kobylańskich (Jana Kobylańskiego herbu Grzymała – przełom XV i XVI wieku), a potem kolejno Cikowskich i Lubnickich. W 1503 roku Iwlę i Duklę, w ramach wymiany za Majkowice koło Bochni, otrzymał Stanisław Cikowski z Mikluszowic – kasztelan biecki. Iwla założona była na prawie wołoskim, a w roku 1504 jej właściciel Stanisław Cikowski uzyskał zgodę na przeniesienie jej na prawo magdeburskie i przeszła na właścicieli Dukli. W 1532 roku, po śmierci męża, Ewa Cikowska przekazała okoliczne miejscowości, w tym Iwlę (pozostawiając jednak sobie Duklę) Mikołajowi Kobylańskiemu, kasztelanowi rozpierskiemu. Dobra te potem dziedziczyła żona Mikołaja, Anna Kobylańska z Pilczy, oraz ich synowie: Jan i Krzysztof Kobylański. Po Krzysztofie Kobylańskim dobra odziedziczyły w 1568 r. jego siostry; Jadwiga Lubnicka z Kobylańskich – żona Jana Lubnickiego i Iwla przeszła na ród Lubnickich.

Ludność zamieszkująca obszar wsi wielokrotnie na przestrzeni wieków musiała stawać do walki w obronie swoich terytoriów. Najazdy obcych wojsk zagrażały mieszkańcom w latach 1474, 1657, 1704.

8 kwietnia 1769 r. Konfederaci barscy pod dowództwem Kazimierza Pułaskiego stoczyli tu zwycięską bitwę przeciw rosyjskim oddziałom Jelczaninowa.

W czasie I wojny toczyły się tu walki w grudniu w 1914 r. i 6 maja 1915 r. a zwłoki poległych żołnierzy złożono na cmentarzu pod Łysą Górą.

Krwawa bitwa pancerna rozegrała się tu od 12 do 14 września 1944 r. Mieszkańcy stali się uczestnikami i bohaterami jednej z największych górskich bitew pancernych II wojny światowej, pozostały po niej wraki czołgów. W walkach brały udział oddziały 38. armii i 4 samodzielnego korpusu pancernego 1 Frontu Ukraińskiego oraz I Korpus Czechosłowacki. 20 września 1944 r. przez Iwlę nacierał na Chyrową i Mszanę I Korpus Czechosłowacki gen. Svobody, który wykrwawił się na Wzgórzu Franków. Wieś wtedy została zrównana z ziemią, a tereny te nazwano Doliną Śmierci. W 1960 roku ku czci żołnierzy radzieckich i czechosłowackich poległych w walce postawiono w Iwli pomnik^[6].

• 
  Kościół parafialny
• 
  Wodospad "Przy Młynie"

Znane miejsca

W Iwli do niedawna rósł najstarszy (400 lat) i najgrubszy (620 cm obwodu w pierśnicy) wiąz górski w Polsce, o nazwie Beskidnik. Obumarł on w ostatnich latach wskutek grafiozy – (naczyniowej choroby wiązów)^[7][8]. Był pomnikiem przyrody.

W górnej części wsi znajduje się, uznany za pomnik przyrody^[9], wodospad Przy Młynie, jeden z nielicznych w Beskidzie Niskim.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Iwla, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 325 .