Kabaczek

kabaczek

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

dyniowce

Rodzina

dyniowate

Rodzaj

dynia

Gatunek

dynia zwyczajna

Odmiana

kabaczek

Nazwa systematyczna

Cucurbita pepo var. giromontiina

Hasło w Wikisłowniku

Kabaczek, cukinia (Cucurbita pepo convar. giromontiina Greb.^[3]) – odmiana dyni zwyczajnej. Odmianę wyselekcjonowano we Włoszech i stąd pierwotna nazwa „cukinia” od włoskiego zucchina [dz u k ˈ k i ː n a ] (tj. mała dynia). Na południowym wschodzie Polski popularność zdobyła nazwa kabaczek. W Polsce roślina jest uprawiana i znana pod obiema nazwami. Ponieważ uprawiane formy mogą różnić się znacznie, więc zależnie od nazwy pod jaką je otrzymano do uprawy, traktowane są nawet jako odrębne gatunki.

Morfologia

Pokrój: Łodygi wzniesione lub płożące.
Łodyga: Od pędu głównego odrastają krótkie pędy 5–10 cm długości.
Liście: Osadzone na długich ogonkach, sercowate lub okrągłe, głęboko wcinane, niekiedy ze srebrnymi plamkami. Duże, z kątów liści wyrastają wąsy czepne, jeśli pokrój jest krzaczasty to roślina nie wytwarza wąsów czepnych.
Kwiaty: Żółte, rozdzielnopłciowe, owadopylne, pojedyncze, bardzo duże o 5 płatkach i 3 lub 5 komorowej zalążni. Na tej samej roślinie najpierw wyrastają kwiaty męskie, później żeńskie.
Owoce: Jagody, silnie wydłużone (10–40 cm), maczugowate, lekko żeberkowate koloru ciemnozielonego, rzadziej żółtego i pomarańczowego z jaśniejszymi plamkami. Na przekroju mają wygląd podobny do ogórków, z tym, że miąższ ich jest zielonkawy. Masa owocu może się wahać od 0,15 do 3 kg.
Korzeń: Palowy do 2 m długości.

Uprawa

Odmiany uprawne

Istnieje wiele odmian kabaczków różniących się dość znacznie między sobą zarówno kształtem, jak wyglądem i smakiem, m.in.: ‘Acceste’, ‘Ambasador’, ‘Astra’, ‘Atena’, ‘Black Forest’ (odmiana jadalna i ozdobna), ‘Greta’, ‘Nimba’, ‘Soraya’, ‘Storr’s Green’, ‘Cocozelle von Tripolis’, ‘Krzaczasty Bezrozłogowy’, ‘Courges’ i ‘Zuchino’.

Choroby

wirusowe: mozaika arbuza, mozaika ogórka, żółta mozaika cukinii^[4].
wywołane przez lęgniowce i grzyby: alternarioza dyniowatych, antraknoza dyniowatych, czarna zgnilizna zawiązków i pędów roślin dyniowatych, czarna zgnilizna korzeni dyniowatych, fuzaryjna zgorzel dyniowatych, fuzaryjne więdnięcie melona, korynesporoza dyniowatych, mączniak prawdziwy dyniowatych, mączniak rzekomy dyniowatych, parch dyniowatych, septorioza dyniowatych, zgnilizna twardzikowa, zgorzel siewek^[5].

Zastosowanie

Szczególną popularnością jarzyna cieszy się w Europie oraz południowej części Rosji. Kabaczki należą do warzyw niskokalorycznych, o niezbyt dużej wartości odżywczej. Główną ich zaletą jest smak. Ponadto sprzyjają przemianie materii. Zastosowanie kabaczków w kuchni jest szerokie, podaje się je na surowo, smażone, pieczone, duszone, gotowane. Przyrządza się z nich zupy, drugie dania, sałatki, surówki, napoje, desery, a także marynaty^{[potrzebny przypis]} i keczup^[6].

Wartość odżywcza owocu: Ma wysoką wartość dietetyczną: zawiera duże ilości cukrów, witaminy C, PP, B₁, karotenu, ponadto owoce nie kumulują metali ciężkich. Wartość energetyczna 100 g cukinii wynosi ok. 15 kcal^[7].

Ilość aminokwasów w 100 g^[8]
Nazwa	Ilość w mg
Izoleucyna	57
Leucyna	91
Lizyna	86
Metionina	23
Cystyna	15
Fenyloalanina	55
Tyrozyna	42
Treonina	38
Tryptofan	13
Walina	70
Arginina	66
Histydyna	34
Alanina	82
Kwas asparaginowy	188
Kwas glutaminowy	168
Glicyna	59
Prolina	48
Seryna	63

Wartość odżywcza

Cukinia, mrożona

(100 g)

Wartość energetyczna

70 kJ (17 kcal)

Białka

1,2 g

szczegółowe informacje

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,6%	2,6%	2,6%	2,6%
M	2,1%	2,1%	2,1%	2,1%

Węglowodany

3,2 g

szczegółowe informacje

Przyswajalne

2,2 g

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,7%	1,7%	1,7%	1,7%
M	1,7%	1,7%	1,7%	1,7%

0,8 g

0,9 g

0,6 g

0,0 g

1,6 g

1,0 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,0%	4,0%	4,8%	4,8%
M	2,6%	2,6%	3,3%	3,3%

Tłuszcze

0,1 g

szczegółowe informacje

Kwasy tł. nasycone

0,00 g

Kwasy tł. nienasycone

Jednonienasycone

0,00 g

Wielonienasycone

0,00 g

omega-3

0,00 g

α-Linolenowy (ALA)

0,00 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

omega-6

0,00 g

Linolowy (LA)

0,00 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Woda

95,0 g

szczegółowe informacje

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,5%	3,5%	3,5%	3,5%
M	2,6%	2,6%	2,6%	2,6%

Witaminy

Witamina C

8,1 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	11%	11%	11%	11%
M	9,0%	9,0%	9,0%	9,0%

Tiamina (B1)

0,07 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	6,4%	6,4%	6,4%	6,4%
M	5,8%	5,8%	5,8%	5,8%

Ryboflawina (B2)

0,03 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,7%	2,7%	2,7%	2,7%
M	2,3%	2,3%	2,3%	2,3%

Niacyna (B3)

0,4 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,9%	2,9%	2,9%	2,9%
M	2,5%	2,5%	2,5%	2,5%

Witamina B6

0,09 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	6,9%	6,9%	6,0%	6,0%
M	6,9%	6,9%	5,3%	5,3%

Foliany

0,0416 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	10%	10%	10%	10%
M	10%	10%	10%	10%

Kobalamina (B12)

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina A

0,034 mg RAE

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,9%	4,9%	4,9%	4,9%
M	3,8%	3,8%	3,8%	3,8%

Witamina D

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina E

0,1 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,7%	0,7%	0,7%	0,7%
M	0,7%	0,7%	0,7%	0,7%

Makroelementy

Fosfor

32 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,6%	4,6%	4,6%	4,6%
M	4,6%	4,6%	4,6%	4,6%

Wapń

15 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,5%	1,5%	1,3%	1,3%
M	1,5%	1,5%	1,5%	1,3%

Magnez

22 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,1%	6,9%	6,9%	6,9%
M	5,5%	5,2%	5,2%	5,2%

Potas

250 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	5,3%	5,3%	5,3%	5,3%
M	5,3%	5,3%	5,3%	5,3%

Sód

3 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,2%	0,2%	0,2%	0,3%
M	0,2%	0,2%	0,2%	0,3%

Mikroelementy

Jod

b.d. mg

Żelazo

0,4 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,2%	2,2%	5,0%	5,0%
M	5,0%	5,0%	5,0%	5,0%

Miedź

0,08 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	8,9%	8,9%	8,9%	8,9%
M	8,9%	8,9%	8,9%	8,9%

Cynk

0,3 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,8%	3,8%	3,8%	3,8%
M	2,7%	2,7%	2,7%	2,7%

Mangan

0,16 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	8,9%	8,9%	8,9%	8,9%
M	7,0%	7,0%	7,0%	7,0%

Dane liczbowe na podstawie: ^[8]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[9]

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-03] (ang.).
↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989, s. 81. ISBN 83-09-00256-4.
↑ Wirusy porażające cukinię w Polsce [online], Klinika Chorób Roślin, 2014 .
↑ ZbigniewZ. Borecki ZbigniewZ., MałgorzataM. Solenberg MałgorzataM. (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6 .
↑ Winiary, Domowy keczup z cukinią [online] .
↑ Romana Chojnacka, Jolanta Przytuła: Księga kalorii i miar. Poznań: Publicat, 2008, s. 24. ISBN 978-83-245-1562-2.
↑ ^a ^b Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 531. ISBN 978-83-200-5311-1.
↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).