Ketmia

Ketmia

Hibiscus moscheutos
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	ślazowce
Rodzina	ślazowate
Rodzaj	ketmia
Nazwa systematyczna
Hibiscus L. Sp. Pl. 693. 1753
Typ nomenklatoryczny
Hibiscus syriacus L.[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Ketmia^[4], hibiskus, róża chińska^[5][a] (Hibiscus L.) – rodzaj krzewów i roślin zielnych z rodziny ślazowatych. W zależności od ujęcia systematycznego zaliczanych jest tu od ok. 200^[7][8] do ponad 400^[9], a nawet 700 gatunków^[10]. Niezależnie od ujęcia zasięg rodzaju jest rozległy – obejmuje wszystkie kontynenty w strefie międzyzwrotnikowej z mniej licznymi przedstawicielami w strefie klimatu umiarkowanego^[7]. W południowej Europie występują jako rośliny rodzime dwa gatunki^[10]. Rośliny te zasiedlają różnorodne siedliska – od bagien i lasów, w tym namorzyny, poprzez formacje zaroślowe, po otwarte tereny skaliste, pustynie i wybrzeża^[11][12]. Kwiaty zapylane są przez owady i ptaki^[11].

Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne. W ciepłym klimacie do najbardziej popularnych należy ketmia róża chińska H. rosa-sinensis, w warunkach klimatu umiarkowanego popularna jest mrozoodporna ketmia syryjska H. syriacus. Niektóre gatunki, zwłaszcza ketmia konopiowata H. cannabinus, użytkowane są jako włóknodajne, inne są jadalne (np. ketmia szczawiowa H. sabdariffa)^[11].

Morfologia

Pokrój

Krzewy, półkrzewy i drzewa^[7] (H. borneensis osiąga 30 m wysokości przy 80 cm średnicy pnia^[10]), rzadziej rośliny zielne^[7], zarówno roczne jak i trwałe^[13]. Pędy są wzniesione, nagie do owłosionych^[13], w tym sztywnymi i szczeciniastymi włoskami lub łuseczkowatymi^[7], czasem kolczaste^[12].

Liście

Skrętoległe, zimozielone lub opadające przed zimą^[11]. Blaszka pojedyncza, niemal całobrzega, ząbkowana do klapowanej (od trzech do 7 klap^[11]), czasem z miodnikami pozakwiatowymi na dolnej stronie^[7].

Kwiaty

Zwykle okazałe, wyrastają pojedynczo w kątach liście w szczytowej części pędów^[11], czasem tu skupione, rzadko wyrastają w pęczkach^[7]. Rozwijają się na szypułkach dłuższych lub krótszych, zwykle wsparte okazałym kieliszkiem składającym się z 8 do 10 listków (rzadziej są tylko trzy lub jest ich więcej – do 20), rzadko listki kieliszka są zredukowane. Kielich składa się z 5 działek zrośniętych w dolnej części. Płatków korony jest 5, są one zwykle okazałe – duże i barwne, równej długości. Pręciki są liczne, z nitkami zrośniętymi w długą rurkę, od której oddzielają się pylniki osadzone na krótkich, wolnych końcach nitek. Zalążnia powstaje z 5 owocolistków, z długą szyjką słupka wewnątrz rurki tworzonej przez pręciki, na szczycie rozdzielającą się na 5 szyjek zwieńczonych główkowatymi znamionami^[7][11].

Owoce

Nagie lub owłosione torebki, jajowate, podługowate^[7] do kulistawych, na szczycie zwykle zaostrzone^[13], otwierające się 5 klapami^[8]. Wewnątrz są 5-komorowe, czasem 10-komorowe w przypadku rozwoju fałszywej przegrody^[8]. W każdej z komór rozwija się od trzech do wielu nasion, zwykle nerkowatego kształtu, czasem kulistawych lub kanciastych, owłosionych lub brodawkowatych, czasem nagich^[8][13].

Systematyka

Synonimy

Bombycidendron Zoll. & Moritzi, Bombycodendron Hassk., orth. Var., Brockmania W. Fitzg., Pariti Adans., Wilhelminia Hochr.^[14]

W szerokim ujęciu synonimami są także nazwy: Abelmoschus Medik., Anotea (DC.) Kunth, Cenocentrum Gagnep., Decaschistia Wight & Arn., Helicteropsis Hochr., Kosteletzkya C. Presl, Malachra L., Malvaviscus Fabr., Pavonia Cav., Peltaea (C. Presl) Standl., Phragmocarpidium Krapov., Rojasimalva Fryxell, Senra Cav., Talipariti Fryxell^[10]

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Hibisceae, podrodziny Malvoideae, rodziny ślazowatych Malvaceae, rzędu ślazowców^[2][15].

Ujęcie systematyczne rodzaju jest bardzo dyskusyjne. Tradycyjne podziały na rodzaje w obrębie aż trzech plemion (Decaschistieae, Hibisceae i Malvavisceae) zostały zakwestionowane, gdy okazało się w badaniach molekularnych, że Hibiscus jest taksonem parafiletycznym. W konsekwencji w grę wchodzi, albo rozbicie tego rodzaju na liczne drobne taksony, albo włączenie do niego wielu innych rodzajów^[13][16]. Raczej to drugie rozwiązanie jest preferowane, skutkujące rozszerzeniem ujęcia rodzaju tak, że obejmuje około 700 gatunków^[10][16].

Wykaz gatunków^[9]

Uwagi

Przypisy