Mandarynka (roślina)

Mandarynka

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

mydleńcowce

Rodzina

rutowate

Rodzaj

cytrus

Gatunek

mandarynka

Nazwa systematyczna

Citrus reticulata Blanco
Fl. Filip. 610. 1837

Synonimy

Citrus nobilis Andrews^[3]

Multimedia w Wikimedia Commons

Hasło w Wikisłowniku

Mandarynka (Citrus reticulata Blanco) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny rutowatych (Rutaceae). Prawdopodobnie pochodzi z Azji Południowej, jest uprawiana w wielu rejonach świata o klimacie tropikalnym i subtropikalnym^[3].

Morfologia

Pokrój: W zależności od odmiany duży krzew lub małe drzewko o wysokości do 8 m.
Liście: Eliptycznolancetowate, prawie całobrzegie, zaostrzone, na krótkich, wąsko oskrzydlonych ogonkach.
Kwiaty: Kwiaty w niewielkich pęczkach o białej koronie, 5-płatkowe, pręcików wiele, słupek jeden^[4].
Owoce: Jagoda o dość cienkiej okrywie i średnicy 6–7 cm, lekko spłaszczona. Owoce smaczne, słodkie lub słodkokwaskowate w zależności od odmiany. Owoce drzewek dziko rosnących mają nieprzyjemny zapach i bardzo dużo pestek. Od pomarańczy słodkiej różnią się wielkością, a także tym, że skórka łatwo daje się oddzielić od miąższu^[5].

Kwiaty
Owoce
Owoce obrane
Nasiona

Zmienność

klementynka – mieszaniec z pomarańczą gorzką^[4]. Daje owoce o bardzo smacznym, aromatycznym miąższu w kolorze ciemnopomarańczowym lub czerwonym
tangelo – mieszaniec z grejpfrutem^[4]. Owoce bardzo słodkie i soczyste z gorzkim posmakiem.
Istnieje wiele kultywarów, w tym również bezpestkowe.

Zastosowanie

Roślina uprawna: głównie Japonia, Brazylia, Dekan i basen Morza Śródziemnego oraz południe Stanów Zjednoczonych. Do Europy mandarynka trafiła na początku XIX wieku. Nazwa jej wzięła się od nazwy wyspy Mauritius na Oceanie Indyjskim, którą niegdyś nazywano Mandarą^{[potrzebny przypis]}. Może być uprawiana w strefach 9-11^[5].
Sztuka kulinarna: jadalne owoce głównie do spożycia na surowo, ale również na przetwory (dżemy, kompoty). 100 g owocu dostarcza 45 kilokalorii.

Wartość odżywcza

Mandarynki

(100 g)

Wartość energetyczna

188 kJ (45 kcal)

Białka

0,6 g

szczegółowe informacje

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,3%	1,3%	1,3%	1,3%
M	1,1%	1,1%	1,1%	1,1%

Węglowodany

11,2 g

szczegółowe informacje

Przyswajalne

9,3 g

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,2%	7,2%	7,2%	7,2%
M	7,2%	7,2%	7,2%	7,2%

Cukry (jedno- i dwucukry)

9,2 g

1,7 g

1,4 g

6,1 g

1,9 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,6%	7,6%	9,0%	9,0%
M	5,0%	5,0%	6,3%	6,3%

Tłuszcze

0,2 g

szczegółowe informacje

Kwasy tł. nasycone

0,02 g

Kwasy tł. nienasycone

Jednonienasycone

0,03 g

Wielonienasycone

0,04 g

omega-3

0,01 g

α-Linolenowy (ALA)

0,03 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,7%	2,7%	2,7%	2,7%
M	1,9%	1,9%	1,9%	1,9%

omega-6

0,03 g

Linolowy (LA)

0,03 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,3%	0,3%	0,3%	0,3%
M	0,2%	0,2%	0,2%	0,2%

Woda

87,6 g

szczegółowe informacje

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,3%	3,3%	3,3%	3,3%
M	2,4%	2,4%	2,4%	2,4%

Witaminy

Witamina C

30,8 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	41%	41%	41%	41%
M	34%	34%	34%	34%

Tiamina (B1)

0,105 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	9,5%	9,5%	9,5%	9,5%
M	8,8%	8,8%	8,8%	8,8%

Ryboflawina (B2)

0,022 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,0%	2,0%	2,0%	2,0%
M	1,7%	1,7%	1,7%	1,7%

Niacyna (B3)

0,2 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,4%	1,4%	1,4%	1,4%
M	1,3%	1,3%	1,3%	1,3%

Witamina B6

0,07 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	5,4%	5,4%	4,7%	4,7%
M	5,4%	5,4%	4,1%	4,1%

Foliany

0,021 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	5,3%	5,3%	5,3%	5,3%
M	5,3%	5,3%	5,3%	5,3%

Kobalamina (B12)

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina A

0,016 mg RAE

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,3%	2,3%	2,3%	2,3%
M	1,8%	1,8%	1,8%	1,8%

Witamina D

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina E

0,2 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,3%	1,3%	1,3%	1,3%
M	1,3%	1,3%	1,3%	1,3%

Makroelementy

Fosfor

18 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,6%	2,6%	2,6%	2,6%
M	2,6%	2,6%	2,6%	2,6%

Wapń

30 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,0%	3,0%	2,5%	2,5%
M	3,0%	3,0%	3,0%	2,5%

Magnez

17 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	5,5%	5,3%	5,3%	5,3%
M	4,3%	4,0%	4,0%	4,0%

Potas

189 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	4,0%	4,0%	4,0%	4,0%
M	4,0%	4,0%	4,0%	4,0%

Sód

1 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,1%	0,1%	0,1%	0,1%
M	0,1%	0,1%	0,1%	0,1%

Mikroelementy

Jod

0,0008 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,5%	0,5%	0,5%	0,5%
M	0,5%	0,5%	0,5%	0,5%

Żelazo

0,3 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,7%	1,7%	3,8%	3,8%
M	3,8%	3,8%	3,8%	3,8%

Miedź

0,05 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	5,6%	5,6%	5,6%	5,6%
M	5,6%	5,6%	5,6%	5,6%

Cynk

0,07 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,9%	0,9%	0,9%	0,9%
M	0,6%	0,6%	0,6%	0,6%

Mangan

0,04 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,2%	2,2%	2,2%	2,2%
M	1,7%	1,7%	1,7%	1,7%

Dane liczbowe na podstawie: ^[6]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[7]

Z liści otrzymuje się olejek eteryczny, wykorzystywany w przemyśle spożywczym i perfumeryjnym o składzie^[8]:

limonen: 65–75%

γ-terpinen: 16–22%
α-pinen: 1,6–3,0%

β-mircen: 1,5–2,0%
β-pinen: 1,2–2,0%

p-cymen: <1,0%
sabinen: <0,3%

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-02] (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-10].
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow; Tabele składu i wartości odżywczej żywności; Wydawnictwo Lekarskie PZWL; Warszawa; 2017; s. 603, ISBN 978-83-200-5311-1
↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
↑ Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .