Mnożnik kreacji pieniądza

Mnożnik kreacji pieniądza – pozwala odpowiedzieć na pytanie, jaką wielkość zasobu pieniądza (mierzonego agregatem M1) jest w stanie wykreować system bankowy z pojawiającego się w gospodarce nowego pieniądza wielkiej mocy (mierzonego agregatem M0, nazywanego niekiedy bazą monetarną).

Potocznie możemy powiedzieć, że zasób pieniądza to ilość pieniądza, jaka może służyć w danym kraju (w społeczeństwie) do dokonywania transakcji. Ze względu na pojawiające się w ostatnich dekadach różnego rodzaju ‘innowacje finansowe’, coraz częściej miarą zasobu pieniądza stają się agregaty M2 i M3.

Zatem mnożnik kreacji pieniądza to:

${\displaystyle k_{p}={\frac {M1}{M0}}.}$

Zdefiniujmy dwa parametry ${\displaystyle g}$ i ${\displaystyle r.}$

• Stosunek pieniędzy trzymanych w gotówce (C) do pieniędzy w postaci depozytów (D) jest równy ${\displaystyle g{:}}$

${\displaystyle g={\frac {C}{D}}.}$

• Stopa rezerwy obowiązkowej (banków komercyjnych w banku centralnym) ${\displaystyle r{:}}$

${\displaystyle r={\frac {Rg}{D}},}$

gdzie ${\displaystyle Rg}$ – gotówka obowiązkowo przechowywana przez banki komercyjne w banku centralnym.

Z definicji ${\displaystyle M0=Rg+C}$ oraz ${\displaystyle M1=C+D.}$ Z definicji parametrów ${\displaystyle g}$ i ${\displaystyle r}$ możemy wyliczyć ${\displaystyle Rg=rD}$ oraz ${\displaystyle C=gD.}$

Zatem możemy napisać, że

${\displaystyle M0=rD+gD=(r+g)D,}$

${\displaystyle M1=gD+D=(g+1)D.}$

Wstawiając te wartości do definicji mnożnika i robiąc elementarne przekształcania, otrzymujemy:

${\displaystyle k_{p}={\frac {M1}{M0}}={\frac {(g+1)D}{(g+r)D}}={\frac {g+1}{g+r}}.}$

Zatem przy stałej wartości ${\displaystyle g,}$ czym mniejsza wartość stopy rezerw, tym więcej pieniądza mogą wykreować banki komercyjne. Zauważmy, że niezależnie od tego, jakie jest ${\displaystyle g,}$ dla ${\displaystyle r=1}$ (czyli dla stuprocentowej rezerwy) mnożnik kreacji pieniądza jest równy 1, czyli nie ma kreacji pieniądza.

Wartości mnożnika mogą być bardzo duże, np. kiedy ${\displaystyle r=g=0{,}1}$ to ${\displaystyle k_{p}=5{,}5,}$ natomiast dla ${\displaystyle r=0{,}006}$ i ${\displaystyle g=0{,}03,}$ ${\displaystyle k_{p}=29.}$

W ostatnich dekadach konsumenci mają coraz mniej gotówki w swoich portfelach, a zapłaty dokonywane są w sposób bezgotówkowy, odpowiada to sytuacji stale malejącego ${\displaystyle g.}$ Dla granicznej wartości, kiedy ${\displaystyle g=0}$ mnożnik kreacji pieniądza przyjmuje postać prostego wzoru (bardzo często używanego, ale warto mieć świadomość, że jest to przybliżenie sytuacji w obecnym systemie bankowym, kiedy nadal posługujemy się gotówką trzymaną w naszych portfelach):

${\displaystyle k_{p}={\frac {1}{r}}.}$

Zobacz też

• kreacja pieniądza
• stopa rezerw obowiązkowych
• system rezerw cząstkowych

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R., Ekonomia, t. 2 Makroekonomia. Warszawa: PWE 2007, wyd. 4, zmienione.
• Polityka gospodarcza, Bolesław Winiarski (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999