Nowotwory gruczołów ślinowych

Nowotwór ślinianki

neoplasma glandulae salivaris

Guz ślinianki przyusznej

Nowotwory gruczołów ślinowych – grupa nowotworów wywodzących się z komórek wchodzących w skład gruczołów ślinowych. Stanowią około 1% nowotworów człowieka.

Gruczoły ślinowe mogą stać się siedliskiem różnorodnych zmian nowotworowych. Większość rozwija się w szóstej lub siódmej dekadzie życia z taką samą częstotliwością u obu płci. W śliniance przyusznej 70–80% nowotworów to zmiany łagodne, w podżuchwowej ponad połowa jest złośliwa.

Typy

Najczęstsze nowotwory łagodne ślinianki przyusznej to gruczolak wielopostaciowy i gruczolakotorbielak brodawczakowaty limfatyczny (guz Warthina), które łącznie stanowią 75% guzów ślinianki przyusznej. Nowotwory złośliwe występują rzadko, zazwyczaj są to rak gruczołowato-torbielowaty (łac. carcinoma adenoides cysticum) i rak śluzowo-naskórkowy (łac. carcinoma mucoepidermale).

Nowotwory łagodne

• gruczolak jednopostaciowy – zbudowany z jednego typu komórek (basal cell lub canalicular):
  • adenoma basocellulare – głównie w śliniance przyusznej, na wargach i policzkach; ma do 3 cm średnicy, jest otoczony włóknistą torebką, twardy, ruchomy, a komórki tworzą owalne gniazda odseparowane włóknistym zrębem; mogą tworzyć się perły rogowe; nie daje nawrotów
  • adenoma canaliculare – umiejscawia się na wardze górnej lub policzku, najczęściej u kobiet w wieku 60-70 lat; jest twardy, ruchomy, osiąga rozmiary do 2 cm; błona śluzowa jest niezmieniona, ale prześwituje na niebiesko; komórki układają się w łańcuchy, które mogą mieć w środku światło, mogą również tworzyć się torbielowate przestrzenie; nie daje nawrotów
• gruczolak kwasochłonny ziarnisty (onkocytoma, adenoma oxyphilicum) – lokuje się w śliniance przyusznej, częściej u kobiet po 70. roku życia; układa się w postaci pojedynczych guzów do przodu od ucha, nad ramieniem żuchwy; ma wyraźną torebkę, bardzo mało zrębu, duże komórki, które mogą tworzyć gronka; w scyntygrafii daje obraz gorącego guzka
• brodawczak wewnątrzprzewodowy – tworzy brodawkowate wyrośla do światła przewodu (egzofityczne), pokryte komórkami walcowatymi
  • brodawczak wewnątrzprzewodowy odwrócony – endofityczny rozrost nabłonka przewodu
• gruczolak łojowy – lokuje się w śliniance przyusznej; jego komórki przypominają komórki gruczołu łojowego
• torbielakogruczolak brodawkowaty – tworzy torbielowate guzy z nabłonkiem sześciennym lub walcowatym
• mioepitelioma (łac. myoepithelioma)
• haemangioma
• fibroxantoma

Nowotwory złośliwe

• gruczolakorak groniasty lub rak zrazikowokomórkowy (carcinoma acinocellulare) – występuje w śliniance przyusznej, na policzkach i wargach, częściej u kobiet; jest dobrze odgraniczony od otoczenia, ruchomy, może chełbotać (przestrzenie torbielowate), może dochodzić do średnicy 3 cm; skóra i błona śluzowa są bez widocznych zmian; mogą tworzyć lite płaty, brodawki, torbielki, pęcherze; zawiera dużo naczyń, mało podścieliska, a komórki nowotworu odwzorowują budowę normalnych komórek; na obwodzie są obfite grudki chłonne; rzadko powoduje niedowład n. twarzowego, w 15% daje przerzuty, w 30% daje wznowy
• wysokozróżnicowany polimorficzny gruczolakorak – występuje na podniebieniu, wargach i policzkach, najczęściej u kobiet, w 6-8. dekadzie życia; rośnie powoli, nie boli, jest twardy i ma niewielkie rozmiary; tworzy układy sitowate/zrazikowe, nie ma torebki, ale jest dobrze odgraniczony, nacieka otaczające tkanki; nie daje przerzutów, ale może się rozwinąć w gruczolaka wielopostaciowego – rokowanie jednak jest zazwyczaj dobre
• zwykły gruczolakorak – może dawać przerzuty, nacieka również otaczające tkanki; często pojawia się owrzodzenie otaczającej błony śluzowej
• rak z przewodów ślinowych – tworzy okrągłe wyspy komórek drobnotorbielowatych, a komórki wykazują dużą atypię cytologiczną i atypowe mitozy; mogą tworzyć się owrzodzenia; daje przerzuty
• rak nabłonkowo-mioepitelialny pochodzący ze wstawek o zrębie zeszkliwiałym; daje przerzuty
• adenocarcinoma basocellulare – nieotorebkowany, nacieka otaczające tkanki, daje również przerzuty
• rak jasnokomórkowy pochodzenia śliniankowego – jasne komórki tworzące płaty lub gniazda
• gruczolak wielopostaciowy złośliwy (łac. tumor mixtus malignus).
• gruczolakorak polimorficzny o małej złośliwości (ang. polymorphous low-grade adenocarcinoma)
• gruczolakorak śluzowy
• rak neuroendokrynny
• rak drobnokomórkowy
• rak wielkokomórkowy
• rak płaskonabłonkowy pochodzenia śliniankowego
• rak niezróżnicowany

Klasyfikacja ICD10

Bibliografia

• Patologia. V. Kumar, R. S. Cotran, S. L. Robbins. Wrocław: Urban & Partner, 2005. ISBN 0-7216-9274-5.brak strony w książce
• J. Groniowski, S. Kruś: Podstawy patomorfologii. PZWL, 1984. ISBN 83-200-0765-8.brak strony w książce
• Jerzy Stachura, Wenancjusz Domagała: Patologia znaczy słowo o chorobie. T. II – Patologia narządowa. Kraków: Wydawnictwo PAU, 2005. ISBN 83-88857-91-6.brak strony w książce
• Maria Zalesska-Kręcicka: Zarys otolaryngologii : podręcznik dla studentów i lekarzy. Wrocław: Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, 2008, s. 240. ISBN 978-83-7055-552-8.