Oksana Zabużko

Oksana Zabużko

Oksana Zabużko (2022)
Data i miejsce urodzenia	19 września 1960 Łuck
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Galeria

Oksana Zabużko (ukr. Окса́на Стефа́нівна Забу́жко; ur. 19 września 1960 w Łucku) – ukraińska pisarka, poetka i eseistka.

Wykształcenie i twórczość

Uzyskała tytuł doktora filozofii na Uniwersytecie Kijowskim (1987). Wykładała filologię ukraińską na uniwersytetach w USA. Na stałe mieszka w Kijowie. W swojej twórczości skupia się na zagadnieniach dotyczących ukraińskiej samoidentyfikacji, problemach postkolonializmu oraz feminizmie^[1]. Mówi płynnie po polsku^[2].

Największą sławę przyniosła jej książka Badania terenowe nad ukraińskim seksem, wydana w 1996 i przetłumaczona na węgierski, czeski, niemiecki, francuski, a w 2003 na polski^[3]. Opisuje ona spustoszenia w ludzkiej psychice jako następstwa komunizmu i totalitaryzmu. Uznano ją za pierwszy manifest ukraińskiego feminizmu^[4]. W marcu 2006 Badania terenowe... miały swoją sceniczną premierę w warszawskim teatrze Polonia Krystyny Jandy. W monodramie autorstwa i w reżyserii Małgorzaty Szumowskiej wystąpiła Katarzyna Figura^[5].

W Polsce ukazał się również zbiór opowiadań Siostro, siostro (2007) oraz powieść Muzeum porzuconych sekretów w 2013, za która otrzymała Nagrodę Literacką Europy Środkowej „Angelus”^[6]. Za tłumaczenie książki nagrodę Angelusa otrzymała także tłumaczka Katarzyna Kotyńska.

W 2009 została odznaczona Orderem Księżnej Olgi III klasy^[7].

W listopadzie 2013 roku ukazała się książka Ukraiński palimpsest, zapis rozmów, które z Oksaną Zabużko przeprowadziła Izabella Chruślińska. To pierwsza książka Oksany Zabużko, która swoją premierę miała poza Ukrainą. Tłumaczenie na język ukraiński ukazało się w roku 2014.

Symbolicznie, 23 lutego 2022, w przeddzień rosyjskiej inwazji, ukazała się jej książka Planeta Piołun – zbiór esejów wybranych dla polskiego czytelnika, napisanych po zajęciu 2014 Krymu przez Rosjan. W tytułowym eseju opisany jest wpływ katastrofy w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej z 1986 na nastawienie Ukraińców do władzy sowieckiej. Była to swoista terapia szokowa pozwalająca odreagować głęboki, przenikający do samych kości wieloletni strach po zorganizowanym przez Stalina w 1933 Wielkim Głodzie (Hołodomorze). Czarnobyl otworzył mentalnie drogę do przemian Ukrainy po 1989. W innych esejach Zabużko opisuje dzieje Kateryny Biłokur oraz imperialne, antyukraińskie nastawienie petersburskiego poety i dysydenta Iosifa Brodskiego, laureata Nagrody Nobla 1987; daje też swoiste postscriptum do swej książki Badania terenowe nad ukraińskim seksem.

W 2018 i 2022 była gościem Festiwalu Góry Literatury^[8][9].

22 listopada 2022 w Centrum Kongresowym ICE Kraków Rada Miasta Krakowa przyznała pisarce Nagrodę im. Stanisława Vincenza, co spotkało się z protestem ze strony Młodzieży Wszechpolskiej^[10].

Twórczość

Poezja

• Trawnewyj inij (Травневий іній, 1985)
• Dyrygent ostannioji swiczky (Дириґент останньої свічки, 1990)
• Awtostop (Автостоп, 1994)
• Nowyj zakon Archimeda (Новий закон Архімеда. Вибрані вірші 1980–1998, 2000)
• Druha sproba. Wybrane (Друга спроба. Вибране, 2005)

Proza

• Badania terenowe nad ukraińskim seksem (Польові дослідження з українського сексу, 1996)
• Bajka o kalinowej fujarce (Казка про калинову сопілку, 2000)
• Siostro, siostro (Сестро, сестро Повісті та оповідання, 2003)
• Muzeum porzuconych sekretów (Музей покинутих секретів, 2009), wyd. pol. 2013

Publicystyka

• Chroniky wid Fortinbrasa (Хроніки від Фортінбраса, 1999)
• Let my people go (15 текстів про українську революцію, 2005)
• Notre Dame d’Ukraine: Ukrajinka w konflikti mifolohij (Notre Dame d’Ukraine: Украīнка в конфлікті міфологій, 2007)
• Ukraiński palimpsest. Rozmowy Oksany Zabużko z Izą Chruślińską, 2013.
• Planeta Piołun, Agora Warszawa, 2022, ISBN 978-83-268-3865-1.
• Najdłuższa podróż, Agora Warszawa, 2023.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona pisarki
• Polska strona pisarki