Plazmafereza

Plazmafereza – proces separacji osocza (ręcznej lub przy pomocy automatycznych urządzeń do plazmaferezy), jego obróbki i ponownego podania dawcy lub wymiana osocza krwi lub jego składników z krążenia i do krwiobiegu. Jest to zatem terapia zewnątrzustrojowa (zabieg medyczny wykonywany poza organizmem). Plazmafereza lecznicza – przede wszystkim lecznicza wymiana osocza – pozostaje szeroko stosowaną techniką hemaferezy leczniczej, znajdującą zastosowanie w leczeniu wielu chorób. Można ją przeprowadzić przy łóżku chorego bez konieczności przewożenia pacjenta. W trakcie pandemii COVID-19 Komisja Europejska uruchomiła specjalny fundusz ułatwiający zakup aparatów do plazmaferezy w celu szerszego pozyskiwania osocza ozdrowieńców po infekcji COVID-19 i podawanie jej chorym z powikłanym przebiegiem^[1][2].

Metoda ręczna

Pobiera się mniej więcej tyle samo krwi pełnej od biorcy, co od dawcy. Pobrana krew jest następnie rozdzielana za pomocą wirówek w oddzielnych pomieszczeniach, osocze jest oddzielane z zestawu do pobierania do pojemnika satelitarnego, a czerwone krwinki wracają do dawcy. Niebezpieczeństwo związane z tą metodą polegało na tym, że jeśli niewłaściwe krwinki czerwone zostaną zwrócone dawcy, może wystąpić poważna i potencjalnie śmiertelna reakcja na transfuzję. Wymaganie od dawców recytowania ich nazwisk i numerów identyfikacyjnych na zwróconych workach z krwinkami czerwonymi minimalizowało to ryzyko. Ta procedura stała się w dużej mierze przestarzała na rzecz metody zautomatyzowanej.

Metoda automatyczna

Metoda ta wykorzystuje bardzo podobny proces. Różnica polega na tym, że pobieranie, separacja i powrót są wykonywane wewnątrz maszyny podłączonej do dawcy przez igłę w ramieniu, zazwyczaj w żyle odłokciowej. Zestaw do poboru krwi z dwiema igłami doprowadza krew do separatora, a po odwirowaniu składniki krwi odprowadza ponownie do organizmu, jednocześnie usuwając osocze. Stałe przetaczanie płynów utrzymuje równowagę hemodynamiczną. Nie ma ryzyka otrzymania niewłaściwych krwinek czerwonych. Większość dawców dobrze toleruje procedurę^[2][3]

Można wyróżnić trzy ogólne typy plazmaferezy:

• autologiczne – pobieranie osocza krwi i po poddaniu go w jakiemuś procesowi ponownie podaje się je tej samej osobie w ramach terapii

• wymiana – usuwanie osocza krwi i zamienianie go na produkty krwiopochodne przeznaczone do oddania biorcy. Ten typ nazywa się wymianą plazmy (PE, PLEX lub PEX) lub terapią wymiany plazmy (PET). Usunięte osocze jest utylizowane, a pacjent otrzymuje osocze zastępcze dawcy, albuminę lub połączenie albuminy i soli fizjologicznej (zwykle 70% albuminy i 30% soli fizjologicznej)

• dawstwo – separacja osocza biorcy od pełnej krwi, oddzielenie jego składników i zwrócenie niektórych z nich biorcy, podczas gdy inne zamieniają się w produkty krwiopochodne oddawane przez dawcę. W takiej procedurze oddawania osocza krew jest usuwana z organizmu, komórki krwi i osocze są oddzielane, a komórki krwi są zwracane, podczas gdy osocze jest pobierane i zamrażane, aby zachować je do ewentualnego wykorzystania jako świeżo mrożone osocze lub jako składnik w produkcji różnorodnych leków^[4].

Plazmafereza typu autologicznego i wymiennego jest stosowana w leczeniu różnych zaburzeń, w tym układu odpornościowego, takich jak zespół Goodpasture'a, zespół Guillaina-Barrégo, toczeń, miastenia gravis i zakrzepowa plamica małopłytkowa^[5][6].

Powikłania najczęściej związane są z wkłuciem centralnym, utratą osoczowych czynników krzepnięcia i hipokalcemią z powodu podania antykoagulantów z cytrynianem sodu^[6].

Powikłania plazmaferezy dzieli się na:

• infekcyjne
• nieinfekcyjne
  • mechaniczne
  • metaboliczne
  • złożone

Zobacz też

• hemafereza
• fotofereza

Przypisy

Bibliografia

• Rolf Bambauer, Reinhard Latza, Ralf Schiel: Therapeutic Plasma Exchange and Selective Plasma Separation Methods – Fundamental Technologies, Pathology and Clinical Results. 4. Auflage. Pabst Science Publishers, 2013, ISBN 978-3-89967-732-4