Saraswati

Ten artykuł od 2011-02 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Ten artykuł dotyczy indyjskiej bogini. Zobacz też: Saraswati (rzeka).

Saraswati (sanskryt: सरस्वती) – jest jedną z trzech najważniejszych bogiń w świecie hinduizmu; imiona pozostałych to Lakszmi i Parwati – tworzą one „trójpostaciowość” bogiń (Tridewi), stanowiąc niejako odpowiedź na męską Trimurti, złożoną z Brahmy, Wisznu i Sziwy. Według mitologii indyjskiej małżonka Boga-demiurga Brahmy. Uważana za wcielenie wiedzy; bogini prawdy, mądrości i przebaczenia, patronka nauk, sztuk pięknych, muzyki oraz (pierwotnie) rzek. Miała przemieszczać się po wodzie na grzbiecie łabędzia. Innym zwierzęciem utożsamianym z Saraswati jest jeden z symboli Indii – paw. Jej imieniem nazwano wyschniętą obecnie rzekę w stanie Gujarat.

Ikonografia

Indyjska bogini mądrości przedstawiana jest często jako piękna kobieta o gładkiej cerze w śnieżnobiałych szatach, siedząca na asanie lotosu bądź na łabędziu. Z tego powodu utożsamiana jest dość powszechnie z bielą; rzadziej spotykane skojarzenia z żółcią wiążą się z barwą kwiatów kapusty, rosnących obficie podczas wiosennego festiwalu bogini. Cztery ramiona, pojawiające się najczęściej na wizerunkach Saraswati symbolizują cztery aspekty osobowości ludzkiej: umysł, intelekt, czujność i ego. W jej dłoniach znajdują się z kolei przedmioty:

• Wedy, reprezentujące wiedzę;
• Rodzaj różańca z pereł typu Japa Mala, zdradzający upodobanie do medytacji;
• Dzban z wodą, symbolizujący odwieczne związki bogini z rzeką;
• Vina, typ lutni uważany za narodowy instrument muzyczny Indii, przypominający o zamiłowaniu do muzyki.

W przeciwieństwie do Lakszmi na przedstawieniach Saraswati znaleźć można złoto i biżuterię; pomimo tego zachowują one dość daleko idącą skromność. W pobliżu stóp bogini pojawia się zazwyczaj łabędź zwany Hamsa albo paw reprezentujący również takie przymioty, jak duma i arogancja. Ptak ten występuje czasem jako swoisty wierzchowiec bóstwa. W tle niemal zawsze pojawia się rzeka lub jezioro – początkowo Saraswati miała bowiem patronować żywiołowi wody.

Formy kultowe

Saraswati oznacza w sanskrycie „Bogini rzek”, od rzeczownika saras „potok górski”.

Wać

Jej imię Wać znaczy „Mowa”. Pokrewne jemu są kolejne jej imiona:

• Wagiśwari – o znaczeniu „Pani mowy”^[1]
• Śabdawasini – o znaczeniu „Zamieszkująca słowo”^[1]

Inne imiona

• Shonapunya – „Oczyszczona z krwi”
• Śatapura – „Mająca sto postaci”^[1]
• Śarada

Kult

Święta

• Najważniejszym wydarzeniem związanym z kultem Saraswati jest obchodzone dwa razy w roku święto Nawaratri (dosłownie „Dziewięć Nocy"), które według hinduskiego kalendarza przypada na środek marca i początek października. Bogini poświęcone są trzy ostatnie dni festiwalu, począwszy od mahalaja amawasja (dosł. Nowy Dzień Księżycowy). O świcie dnia dziewiątego jej posąg obdarowywany jest tysiącami instrumentów muzycznych i książek; ceremonia ta odbywa się przy chóralnym śpiewie zgromadzonych wokół ludzi.
• Pudźe ku czci Saraswati mają ogromne znaczenie regionalne i odbywają się cyklicznie na południu subkontynentu.
• Innym świętem związanym z boginią jest styczniowe Wasant Panćami.

Recepcja w pismach hinduistycznych

Bogini ta wielokrotnie wspominana jest w Rygwedzie i Puranach. Występuje w nich jako skromna postać o szlachetnych przymiotach, ucząca czytelnika przewagi piękna ducha nad pięknem pozornym i zewnętrznym. Saraswati poświęcony jest hymn Rygwedy (X 125).

Recepcja w nurtach hinduistycznych

W filozofii Wedanty to uosobienie żeńskiej witalności i aspekt wiedzy w energii Śakti. Przedstawiciele tej szkoły uważają za swój obowiązek oddawanie czci Saraswati; w przeciwnym wypadku nie są w stanie dostąpić Mokszy, czyli zaprzestania przyjmowania kolejnych wcieleń po śmierci.

Recepcja w nurtach buddyjskich i shintō

• Kult Saraswati, podobnie jak wiele innych elementów hinduizmu dość szybko przedostał się do nauk buddyjskich, a poprzez chińskie tłumaczenie Sutry złotej wspaniałości (w której bogini poświęcony jest cały rozdział) zaistniał również w Państwie Środka. Saraswati dotarła nawet do Japonii, gdzie jej odpowiedniczkę stanowi sintoistyczne bóstwo Benzaiten.

Tematy powiązane

• Saraswati stanowi także w Indiach popularne imię żeńskie. Uważa się, że nazwanym tak dzieciom towarzyszyło będzie wielkie szczęście w zdobywaniu wiedzy.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Galeria na google.pl
• Notka na umysł.pl
• Polskie przekłady buddyjskich sutr. mahajana.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-12-19)].
• (en) Wszystko o Saraswati