Sezam indyjski

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

połapkowate

Rodzaj

sezam

Gatunek

Sezam indyjski

Nazwa systematyczna

Sesamum indicum L.
Sp.Pl.2 1753

Synonimy

Sesamum orientale L.)

Multimedia w Wikimedia Commons

Sezam indyjski (Sesamum indicum L.), znany także jako sezam wschodni, kunżut, łogowa wschodnia – gatunek jednorocznej rośliny oleistej z rodziny połapkowatych (Pedaliaceae), (sezamowatych). Występuje tylko w uprawie^[3].

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona, rozgałęziona dorastająca do 1,5 m, kanciasta, u niektórych form skłonna do fascjacji (staśmienia pędów), pokryta gruczołkowatymi włoskami.
Liście: Dolne, ogonkowe +/- okrągłe. Środkowe, duże, ząbkowane, szerokolancetowate, na długich ogonkach. Górne liście krótkoogonkowe, wąskolancetowate, całobrzegie.
Kwiaty: Samopylne, duże, do 3 cm długości, osadzone na krótkich szypułkach, białe lub fioletowe z czerwonymi plamami, osadzone po 1-3 rzadziej po 5 w kątach liści. Mają cztery pręciki i jeden prątniczek (staminodium), formy staśmione łącznie mają 10 pręcików i prątniczek. Korona jest silnie omszona, grzbiecista (grzbiecista), z pięciu zrośniętych płatków. Korona opada wieczorem w dniu rozwinięcia się kwiatu.
Owoce: Torebki 4-, 6- lub 8-kanciaste, zielone, silnie omszone, po dojrzeniu pękające wzdłuż nerwów owocolistków. Torebka zawiera ok. 80 nasion. Nasiona płaskie, matowe o zmiennej barwie od białej (najbardziej cenione) do prawie czarnych, zawierające ok. 50% tłuszczu. MTN średnio wynosi 3,3 g. Plon nasion dochodzi do 1 t z hektara.

Zastosowanie

Roślina uprawna: głównymi producentami sezamu są Indie i Chiny. W dalszej kolejności plasują się: Meksyk, Gwatemala i inne kraje Ameryki Środkowej oraz Sudan.
Medycyna: Nasiona sezamu indyjskiego zawierają sporo nienasyconych kwasów tłuszczowych: oleinowego oraz linolowego. Nasiona są bogatym źródłem mikro i makroelementów. Posiadają znaczne ilości niacyny. W 100 g zawierają bogaty zestaw aminokwasów:^[4]
- izoleucyna - 1050 mg
- leucyna - 1737 mg
- lizyna - 715 mg
- metionina – 715 mg
- cystyna - 295 mg
- fenyloalanina - 1192 mg
- tyrozyna - 811 mg
- treonina - 1021 mg
- tryptofan - 325 mg
- walina - 1259 mg
- arginina - 2473 mg
- histydyna - 553 mg
- alanina - 1270 mg
- kwas asparaginowy - 1537 mg
- kwas glutaminowy - 4200 mg
- glicyna - 1660 mg
- prolina - 1270 mg
- seryna - 1116 mg

Wartość odżywcza

Sezam, nasiona

(100 g)

Wartość energetyczna

2710 kJ (647 kcal)

Białka

23,2 g

szczegółowe informacje

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	50%	50%	50%	50%
M	41%	41%	41%	41%

Węglowodany

10,0 g

szczegółowe informacje

Przyswajalne

2,1 g

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,6%	1,6%	1,6%	1,6%
M	1,6%	1,6%	1,6%	1,6%

0,2 g

0,0 g

0,5 g

7,9 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	32%	32%	38%	38%
M	21%	21%	26%	26%

Tłuszcze

59,9 g

szczegółowe informacje

Kwasy tł. nasycone

6,66 g

Kwasy tł. nienasycone

Jednonienasycone

18,69 g

Wielonienasycone

21,78 g

omega-3

0,38 g

α-Linolenowy (ALA)

0,38 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	35%	35%	35%	35%
M	24%	24%	24%	24%

omega-6

21,4 g

Linolowy (LA)

21,4 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	178%	178%	195%	195%
M	126%	126%	153%	153%

Woda

3,7 g

szczegółowe informacje

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,1%	0,1%	0,1%	0,1%
M	0,1%	0,1%	0,1%	0,1%

Witaminy

Witamina C

0,0 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Tiamina (B1)

0,783 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	71%	71%	71%	71%
M	65%	65%	65%	65%

Ryboflawina (B2)

0,447 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	41%	41%	41%	41%
M	34%	34%	34%	34%

Niacyna (B3)

7,5 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	54%	54%	54%	54%
M	47%	47%	47%	47%

Witamina B6

0,79 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	61%	61%	53%	53%
M	61%	61%	46%	46%

Foliany

0,097 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	24%	24%	24%	24%
M	24%	24%	24%	24%

Kobalamina (B12)

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina A

0,002 mg RAE

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,3%	0,3%	0,3%	0,3%
M	0,2%	0,2%	0,2%	0,2%

Witamina D

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina E

2,53 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	17%	17%	17%	17%
M	17%	17%	17%	17%

Makroelementy

Fosfor

775 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	111%	111%	111%	111%
M	111%	111%	111%	111%

Wapń

114 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	11%	11%	9,5%	9,5%
M	11%	11%	11%	9,5%

Magnez

377 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	122%	118%	118%	118%
M	94%	90%	90%	90%

Potas

387 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	8,2%	8,2%	8,2%	8,2%
M	8,2%	8,2%	8,2%	8,2%

Sód

13 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,9%	0,9%	1,0%	1,1%
M	0,9%	0,9%	1,0%	1,1%

Mikroelementy

Żelazo

5,9 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	33%	33%	74%	74%
M	74%	74%	74%	74%

Miedź

1,30 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	144%	144%	144%	144%
M	144%	144%	144%	144%

Cynk

2,79 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	35%	35%	35%	35%
M	25%	25%	25%	25%

Mangan

1,42 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	79%	79%	79%	79%
M	62%	62%	62%	62%

Dane liczbowe na podstawie: ^[4]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[5]

Sztuka kulinarna: z nasion otrzymuje się jadalny olej sezamowy, który jest tłoczony na zimno. Ma jasnożółtą barwę i jest bezwonny. Jest on surowcem do produkcji margaryny. W cukiernictwie służy do wyrobu chałwy i ciastek – sezamków. Piekarnie wykorzystują ziarno sezamowe do posypywania pieczywa dla smaku czy aromatu. Pozostałe po tłoczeniu makuchy zawierają łatwo przyswajalne składniki i są szeroko wykorzystywane w kuchni orientalnej, ponadto stanowią doskonałą paszę treściwą dla wszystkich zwierząt gospodarczych.
W kosmetyce wykorzystuje się olej ekstrahowany lub z drugiego tłoczenia służący m.in. do wyrobu wysokogatunkowych mydeł. Z kwiatów sezamu otrzymuje się olejek eteryczny, wykorzystywany w przemyśle perfumeryjnym. Indyjska medycyna ludowa liście moczone w occie wykorzystuje w leczeniu świerzbu. Olej sezamowy łagodzi dolegliwości skórne, wzmacnia włosy i paznokcie, zmiękcza i nawilża skórę.^[6]

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
↑ ^a ^b Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 679. ISBN 978-83-200-5311-1.
↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
↑ Irena J. Amsel, Przyprawy korzenne, Katowice 2007, s. 136.