Sobór Trójcy Świętej w Łucku
![]() | |||||||||||||||||
sobór katedralny | |||||||||||||||||
![]() Widok od bramy wejściowej | |||||||||||||||||
Państwo |
| ||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Obwód | |||||||||||||||||
Miejscowość | Łuck | ||||||||||||||||
Wyznanie | prawosławne | ||||||||||||||||
Kościół | autokefaliczny Kościół Prawosławny Ukrainy | ||||||||||||||||
Eparchia | wołyńska | ||||||||||||||||
Wezwanie | |||||||||||||||||
Wspomnienie liturgiczne | Święto Trójcy Świętej (niedziela Pięćdziesiątnicy) | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Łucka ![]() | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Ukrainy ![]() | |||||||||||||||||
Położenie na mapie obwodu wołyńskiego ![]() | |||||||||||||||||
50,746205°N 25,325972°E/50,746205 25,325972 | |||||||||||||||||
|
Sobór Trójcy Świętej[1] (ukr. Cвято-троїцький кафедральний собор) – sobór katedralny eparchii wołyńskiej autokefalicznego Kościoła Prawosławnego Ukrainy, w Łucku.
Historia
Świątynia została wzniesiona w miejscu dawnego drewnianego kościoła Świętego Krzyża (pierwsza wzmianka o nim z 1585 r.) ufundowanego według niektórych źródeł przez Stefana Batorego. Grunty obok kościoła kupiła w 1643 r. Agnieszka Paszyńska, żona sędziego ziemskiego Wojciecha Staniszewskiego, ofiarując je zakonowi ojców bernardynów.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Sobor2.jpg/190px-Sobor2.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Lutsksobor3.jpg/190px-Lutsksobor3.jpg)
W 1720 r. starosta wileński Karol Radziwiłł założył w miejscu drewnianego klasztoru nowy murowany warowny klasztor na planie podkowy ofiarując 40 tysięcy złotych na klasztor i 16 tysięcy na kościół. W 1737 r. rozpoczęto budowę kościoła według projektu architekta jezuickiego Pawła Giżyckiego. Budowę ukończył kasztelan żytomierski Stanisław Pruszyński. Na początku XIX wieku w klasztorze mieściła się rezydencja rzymskokatolickiego biskupa Kacpra Kazimierza Cieciszowskiego. Klasztor prezentował się wtedy tak okazale, że w czasie swych pobytów w Łucku kwaterował tu kilkakrotnie rosyjski car Aleksander I Romanow. Klasztor bernardynów został skasowany w 1853 r. Kościół pozostał czynny jako parafialny i był czynny jeszcze do 1867 r., kiedy to zamieniono go na cerkiew prawosławną, początkowo wojskową, następnie zaś na sobór, usuwając dawne wyposażenie katolickie. Po kasacie klasztoru mieściło się w nim więzienie, następnie siedziba magistratu i gimnazjum.
Sobór został poświęcony w obrządku prawosławnym 4 września 1880 r.
W okresie międzywojennym w klasztorze mieściła się biblioteka publiczna oraz Wołyński Urząd Wojewódzki.
Po wojnie w klasztorze urzędował komisariat milicji, śledczy wydział NKWD. W późniejszych latach mieścił się tutaj historyczny wydział Instytutu Pedagogicznego oraz Wołyńskie seminarium duchowne, zamknięte w 1964 r.
Od 1992 r. sobór pełnił funkcję cerkwi katedralnej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Kijowskiego. Obecnie gmach klasztorny zajmuje odnowione seminarium duchowne, żeński klasztor św. Bazylego, sklep z dewocjonaliami oraz instytucje świeckie – biblioteka, studio fotograficzne i inne.
Na mocy wyroku sądowego sobór miał zostać przekazany strukturom eparchii wołyńskiej Patriarchatu Moskiewskiego. Ta jednak nie podjęła żadnych starań w kierunku wcielenia wyroku w życie[2].
Od 2018 r. świątynia należy do Kościoła Prawosławnego Ukrainy[3].
Architektura
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Plan_bernardyn.tif/lossy-page1-170px-Plan_bernardyn.tif.jpg)
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/%D0%86%D0%BD%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%9B%D1%83%D1%86%D1%8C%D0%BA.jpg/170px-%D0%86%D0%BD%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%9B%D1%83%D1%86%D1%8C%D0%BA.jpg)
Sobór jest trójnawową bazyliką z transeptem i prostokątnie zamkniętym prezbiterium z dwiema zakrystiami. Podczas przebudowy dodano czworoboczną wieżę w fasadzie i kopułę nad skrzyżowaniem naw. Rozebrano też spływy wolutowe, a przy bocznych wejściach dobudowano przedsionki. Elewacje zachowały elementy pierwotnego wystroju: pilastry, lizeny, rozbudowane gzymsy i belkowania, prostokątne i półkoliście zamknięte wnęki. Wnętrze jest nakryte sklepieniami krzyżowymi. Najcenniejszym zabytkiem obecnego wyposażenia jest XVII-wieczny pozłacany dębowy dwurzędowy ikonostas w stylu pseudorosyjskim, przeniesiony z cerkwi Podwyższenia Krzyża Św. (Brackiej) na Starym Mieście w Łucku. Centralnym punktem ikonostasu są ażurowe królewskie wrota, na których znalazły się ikony Zwiastowania i czterech Ewangelistów. Po obydwu stronach wrót tradycyjnie rozmieszczone zostały postacie Chrystusa i Matki Bożej oraz ikony Chrystusa – Nauczyciela, Bogurodzicy Hodigitrii, św. Olgi i św. Włodzimierza, świętych Cyryla i Metodego. Wśród najbardziej cennych ikon świątyni wymienia się również ikonę Soboru Świętych Ruskich i Podwyższenia Krzyża Świętego z XIX w. Przed soborem, od strony placu, znajduje się murowana brama z 1904 r. z dwiema furtami, a obok niej niewielki cmentarz, pozostałość dawnego cmentarza bernardyńskiego.
W dzwonnicy soboru Świętej Trójcy zawieszono 9 dzwonów. Najstarszy odlany w 1820 r. Najcięższy dzwon o wadze 2,5 t odlany w Moskwie w 1890 r. Największy z nich pochodzi z 1907 r.
Dwukondygnacyjny budynek klasztoru bernardynów zwraca uwagę oryginalnym założeniem na planie półkola otaczającego prezbiterium świątyni. W centralnej części widoczne są dwa półcylindryczne ryzality. Półkoliste skrzydła są zakończone prostokątnymi pawilonami. W niektórych pomieszczeniach zachowały się sklepienia krzyżowe.
Fotogaleria
- Polichromia kopuły
- Wołyński Urząd Wojewódzki (pocztówka z okresu międzywojennego)
- Wnętrze soboru (pocztówka z okresu międzywojennego)
- Ikonostas
- Widok na dzwonnicę
- Kościół bernardynów przed przebudową (rys. P. Batiuszkowa)
- Brama
Przypisy
- ↑ Polski egzonim uchwalony na 124. posiedzeniu KSNG
- ↑ M. Mytrochin, Руська православна церква в Західній Україні. [dostęp 2011-03-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-28)].
- ↑ НЕ ХОДІТЬ ДО ЦЕРКВИ, ДЕ МОЛЯТЬСЯ ЗА КИРИЛА, - ПОРОШЕНКО У ЛУЦЬКУ. risu.org.ua, 15 stycznia 2019. [dostęp 2019-01-15]. (ukr.).
Bibliografia
- dr Mieczysław Orłowicz, Ilustrowany przewodnik po Wołyniu. Łuck 1929
- Grzegorz Rąkowski, Przewodnik po Zachodniej Ukrainie, część I, Wołyń, ss. 240–241
- Oficjalna strona eparchii wołyńskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Kijowskiego. pravoslavja.lutsk.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-07)].