Tricholoma

Gąska

Gąska zielonka (Tricholoma equestre)

Systematyka

Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

gąskowate

Rodzaj

gąska

Nazwa systematyczna

Tricholoma (Fr.) Staude
Schwämme Mitteldeutschl.: XXVIII, 125 (1857)

Typ nomenklatoryczny

Tricholoma equestre (L.) P. Kumm.

Multimedia w Wikimedia Commons

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Gąska

Tricholoma (Fr.) Staude (gąska) – rodzaj grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)^[1].

Charakterystyka

Naziemne grzyby kapeluszowe wytwarzające owocniki o kapeluszach nagich lub łuskowatych, niehigrofanicznych. Hymenofor blaszkowy, a blaszki mają regularną tramę i są zatokowato lub ząbkowato wycięte (nigdy nie zbiegające) przy trzonach. Na trzonach u niektórych gatunków występuje pierścień lub zasnówka. Zarodniki gąsek mają pokrój owalny lub eliptyczny, są gładkie, bez pory rostkowej. Wysyp zarodników jest biały, nieamyloidalny^[2]^[3].

Grzyby mykoryzowe, tworzące ektomykoryzy z drzewami. Wśród gąsek tylko nieliczne to grzyby jadalne. Większość gatunków to grzyby niejadalne z powodu gorzkiego smaku, niektóre to grzyby trujące, powodujące ostre zaburzenia żołądkowo-jelitowe^[4].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy nazwę Tricholoma w 1821 roku wprowadził Elias Fries jako podtakson rodzaju Agaricus. Do rangi odrębnego rodzaju podniósł go Friedrich Staude w 1857 r.^[1]

Synonimy: Agaricus trib. Tricholoma Fr., Cortinellus Roze, Glutinaster Earle, Gyrophila Quél., Mastoleucomyces Battarra ex Kuntze, Megatricholoma G. Kost, Monomyces Battarra ex Earle, Phlebophora Lév., Sphaerocephalus Battarra ex Earle, Tricholoma sect. Megatricholoma (G. Kost) Mort. Chr. & Noordel^[1].

Nazwę polską podał Józef Jundziłł w 1830 r.^[5] Inne polskie nazwy: bedłka, brzegowłosek, opieńki i rycerzyk^[6].

Gatunki występujące w Polsce:

Tricholoma acerbum (Bull.) Vent. – gąska karbowana
Tricholoma aestuans (Fr.) Gillet 1874^[7]
Tricholoma albobrunneum (Pers.) P. Kumm. – gąska białobrązowa
Tricholoma album (Schaeff.) P. Kumm. – gąska biaława
Tricholoma apium Jul. Schäff. – gąska selerowa
Tricholoma argyraceum (Bull.) Gillet 1874^[7]
Tricholoma arvernense Bon 1976^[7]
Tricholoma atrosquamosum (Chevall.) Sacc. – gąska czarnołuskowa
Tricholoma aurantium (Schaeff.) Ricken – gąska pomarańczowa
Tricholoma basirubens (Bon) A. Riva & Bon 1988^[8]
Tricholoma batschii Gulden – gąska czerwonobrązowa
Tricholoma bresadolanum Clémençon – gąska myszata
Tricholoma bufonium (Pers.) Gillet – gąska winnobrązowa
Tricholoma cingulatum (Almfelt) Jacobashch – gąska wierzbowa
Tricholoma colossus (Fr.) Quél. – gąska wielka
Tricholoma columbetta (Fr.) P. Kumm. – gąska gołębia
Tricholoma equestre (L.) P. Kumm. – gąska zielonka
Tricholoma filamentosum (Alessio) Alessio 1988^[8]
Tricholoma focale (Fr.) Ricken – gąska ognista
Tricholoma frondosae Kalamees & Shchukin 2001^[7] – gąska liściowata
Tricholoma fucatum (Fr.) P. Kumm. 1871 – gąska cętkowana
Tricholoma fulvum (Fr.) Bigeard & H. Guill. – gąska żółtobrunatna
Tricholoma gausapatum (Fr.) Quél. – gąska szarobrązowa
Tricholoma imbricatum (Fr.) P. Kumm. – gąska dachówkowata
Tricholoma inamoenum (Fr.) Gillet – gąska nieprzyjemna
Tricholoma inocyboides Corner 1994^[8]
Tricholoma josserandii Bon 1975 – gąbka białosrebrzysta
Tricholoma lascivum (Fr.) Gillet – gąska śmierdząca
Tricholoma luridum (Schaeff.) P. Kumm. – gąska szerokoblaszkowa
Tricholoma matsutake (S. Ito & S. Imai) Singer – gąska sosnowa^[9]
Tricholoma orirubens Quél. – gąska czerwieniejąca
Tricholoma orlosii Pilát 1950 – gąska białowieska
Tricholoma pardinum (Pers.) Quél. – gąska tygrysia
Tricholoma pessundatum (Fr.) Quél. – gąska kroplistobrzega
Tricholoma populinum J.E. Lange – gąska topolowa
Tricholoma portentosum (Fr.) Quél. – gąska niekształtna
Tricholoma psammopus (Kalchbr.) Quél. – gąska modrzewiowa
Tricholoma ramentaceum (Bull. ex Pers.) Ricken 1915 – gąska obuta
Tricholoma rapipes (Krombh.) Heilm.-Claus. & Mort. Chr. 2017^[8]
Tricholoma robustum (Alb. & Schwein.) Ricken – gąska okazała
Tricholoma saponaceum (Fr.) P. Kumm. – gąska mydlana
Tricholoma scalpturatum (Fr.) Quél. – gąska żółknąca
Tricholoma sciodes (Pers.) C. Martín – gąska ostra
Tricholoma sejunctum (Sowerby) Quél. – gąska zielonożółta
Tricholoma squarrulosum Bres. 1898^[7]
Tricholoma stans (Fr.) Sacc. – gąska gorzkawa
Tricholoma stiparophyllum (S. Lundell) P. Karst. – gąska jasna
Tricholoma sudum (Fr.) Quél. – gąska korzeniasta
Tricholoma sulphurescens Bres. 1905^[7]
Tricholoma sulphureum (Bull.) P. Kumm. – gąska siarkowa
Tricholoma terreum (Schaeff.) P. Kumm. – gąska ziemistoblaszkowa
Tricholoma triste (Scop.) Quél. 1872^[7]
Tricholoma tumidum (Pers.) P. Karst. 1879 – gąska nabrzmiała
Tricholoma ustale (Fr.) P. Kumm. – gąska bukowa
Tricholoma ustaloides Romagn. 1954^[7]
Tricholoma vaccinum (Schaeff.) P. Kumm. – gąska krowia
Tricholoma virgatum (Fr.) P. Kumm. – gąska pieprzna

Wykaz gatunków (nazwy naukowe) na podstawie Index Fungorum. Pominięto gatunki niepewne^[10]. Wykaz gatunków i nazwy polskie według Władysława Wojewody^[6], rekomendacji Polskiego Towarzystwa Mykologicznego^[11] i innych^[7]^[8].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] .
↑ E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie – Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .
↑ BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 314, ISBN 83-09-00714-0 .
↑ AndreasA. Gminder AndreasA., Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 122, ISBN 978-83-258-0588-3 .
↑ JózefJ. Jundziłł JózefJ., Opisanie roślin w Litwie, na Wołyniu, Podolu i Ukrainie dziko rosnących, jako i oswojonych (The wild and cultivated plants growing in Lithuania, Wolyn, Podolia and Ukraine), Wilno: Józef Zawadzki, 1830 .
↑ ^a ^b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 660–671, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Taksony z referencjami w bibliografii grzybowej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-05-28] (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Tricholoma (gąska) [online], grzyby.pl [dostęp 2024-05-28] .
↑ W. Wojewoda podał nazwę polską dla synonimu Tricholoma nauseosum (A. Blytt) Kytöv.
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] .
↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [1].