Tytani

Ten artykuł dotyczy postaci mitologicznych. Zobacz też: inne znaczenia słowa „Tytan”.

Tytani i tytanidy (gr. Τιτᾶνες Titanes, Τιτανίδες Titanídes, l.poj. Τιτάν Titán, Τιτανίς Titanís, łac. Titani, Titanides, l.poj. Titan, Titanid, pol. tytan^[1][2], tytanida^[2][3], tytanka) – w mitologii greckiej bogowie z pokolenia olbrzymów, istniejący przed bogami olimpijskimi^[4].

Synowie Uranosa i Gai, m.in. Ofion, Hyperion, Japet, Kojos, Krios, Kronos, Okeanos, należeli do pierwszego pokolenia tytanów, a córki Uranosa i Gai, m.in. Fojbe, Mnemosyne, Rea, Teja, Temida, Tetyda – do pierwszego pokolenia tytanid^[4][5][6]. Braćmi ich byli hekatonchejrowie (sturęcy) – Ajgajon, Gyges, Kottos i cyklopi niebiańscy – Arges, Brontes, Steropes^[4][6][7]. Synowie tytanów i tytanid pierwszego (starszego) pokolenia, m.in. tytana Kriosa i Eurybii – Astrajos, Pallas i Perses, tytana Japeta i Okeanidy Klimene (lub Okeanidy Azji) – Atlas, Epimeteusz, Menojtios i Prometeusz, tytana Hyperiona i tytanidy Tei – Helios, należeli do drugiego (młodszego) pokolenia tytanów, a córki tytanów i tytanid pierwszego (starszego) pokolenia, m.in. tytana Kojosa i tytanidy Fojbe – Asteria i Leto, tytana Hyperiona i tytanidy Tei – Eos i Selene – do drugiego (młodszego) pokolenia tytanid^[6].

Przerażony nimi Uranos zamierzał, tak jak uczynił to ze sturękimi i cyklopami, wtrącić do Tartaru^[6][8]. Gaja przeciwstawiła się zamiarom Uranosa, zrobiła sierp i wręczyła go Kronosowi, by ten użył go przeciwko ojcu^[6][8]. Kronos zaatakował Uranosa, odciął mu jądra i wrzucił je do morza^[9][10]. Z krwi Uranosa, którą wchłonęła do siebie Gaja (Ziemia), zrodziły się Erynie i meliady oraz bogini miłości Afrodyta^[8][11]. Okaleczony bóg przepowiedział swemu synowi, że on również zostanie zrzucony z tronu przez własnego syna^[9].

Kronos zasiadł na opuszczonym tronie, poślubiając swoją siostrę, Reję^[9]. Obawiał się spełnienia przepowiedni Uranosa, więc połykał kolejno swoje potomstwo – Hestię, Demeter, Herę, Hadesa i Posejdona^[9]. Jednakże, gdy narodził się Zeus, Reja podała mężowi do połknięcia kamień owinięty w pieluszki – abadir^[9]. Gdy Zeus, wychowywany w ukryciu, dorósł, podstępem (z pomocą Metydy i Rei) podał swemu ojcu środek wymiotny (zmieszany z trunkiem miodowym) i sprawił, że Kronos wyrzucił z siebie połknięty kamień oraz potomstwo^[9]. Zeus wraz ze swymi braćmi wystąpił przeciwko Kronosowi, a także tytanom, kryjącym się w tesalskich górach Otrys^[9]. Tytani pierwszego pokolenia (z wyjątkiem tytanid i Okeanosa) zostali pokonani dzięki pomocy wyzwolonych cyklopów oraz sturękich i wtrąceni na zawsze do Tartaru^[5][6][9].

Zobacz też

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Teksty źródłowe w Wikiźródłach

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

• tytanomachia
• gigantomachia

Przypisy

Bibliografia

• Aaron J. Atsma: Titans. theoi.com. [dostęp 2010-04-19]. (ang.).
• Titanides. mythindex.com. [dostęp 2011-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-16)]. (ang.).
• Titans. mythindex.com. [dostęp 2011-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-21)]. (ang.).
• Hezjod: Narodziny bogów (Theogonia); Prace i dni; Tarcza. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999. ISBN 83-7255-040-9.brak strony w książce
• Władysław Kopaliński: Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003, s. 1356. ISBN 83-7399-022-4.
• Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 772. ISBN 83-01-03529-3.
• Carlos Parada: Titans. maicar.com. [dostęp 2010-04-19]. (ang.).
• William Smith: A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology: Titan₁. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-05-12]. (ang.).
• William Smith: A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology: Titan₂. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-05-12]. (ang.).
• Harry Thurston Peck: Harpers Dictionary of Classical Antiquities, 1898: Titanes. perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-05-12]. (ang.).