Wiktor Chajes

Wiktor Chajes

Data i miejsce urodzenia	28 września 1875 Lwów, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	1940 Kijów, USRR, ZSRR
Wiceprezydent Lwowa
Okres	od lat 30. do 1939
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Wiktor (Wigder) Chajes (ur. 28 września 1875 we Lwowie^[1], zm. 1940 w Kijowie) – bankier, działacz społeczny i kulturalny Lwowa, od 1930 do 1939 wiceprezydent miasta, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Wiktor Chajes był synem Aarona Szlomo Chajesa (Salomona) i Henryki (Hinde) z Kesslerów. Już jako kilkunastolatek stał się zwolennikiem asymilacji Żydów, brał udział w obchodach polskich rocznic patriotycznych. Uczył się w lwowskim Gimnazjum im. Franciszka Józefa, skąd został wyrzucony za działalność narodową. Na rok przeniósł się do gimnazjum w Przemyślu. Działał w tajnym ruchu niepodległościowym Towarzystwo Przyjaciół Oświaty na obszarze Galicji^[2]. W sierpniu 1892 w ramach polskiej organizacji patriotycznej „Orzeł Biały” prowadził akcję zrywania i zamalowywania afiszy informujących o przyjeździe do Lwowa cesarza Franciszka Józefa I, za co został uwięziony. Niedopuszczony do matury wyjechał do Berlina na studia w Akademii Handlowej. Do Lwowa powrócił w 1895.

W 1900 roku wraz ze szwagrem założył Dom Bankowy „Schütz i Chajes”^[3], zbliżył się wówczas do środowiska syjonistycznego. Był aktywnym działaczem charytatywnym, inicjatorem przedsięwzięć gospodarczych, pracował dla dobra społeczności żydowskiej i polskiej. Czynnie wspierał ruch strzelecki. Działał w ramach organizacji Polski Skarb Wojskowy^[4]. W 1913 został wybrany do Rady Miasta Lwowa. Od 1809 do 1922 był zastępcą prezesa zarządu Towarzystwa Szkoły Handlowej we Lwowie^[5].

Podczas I wojny światowej zaangażował się czynnie w ruch legionowy. W lutym 1918 został jednym ze stu członków Tymczasowej Rady Miejskiej we Lwowie^[6]. W wolnej Polsce aktywnie włączył się w nurt życia społecznego i gospodarczego. Zimą 1920 współtworzył i organizował Targi Wschodnie, którymi żył do 1939 (ostatnie otworzył 2 września 1939). 12 lipca 1927 został wybrany do komisji rozjemczej giełdy pieniężnej we Lwowie^[7]. Był założycielem Muzeum Żydowskiego we Lwowie. Był wieloletnim radnym Rady Miasta Lwowa w okresie II Rzeczypospolitej, wybrany w wyborach samorządowych 1934 z ramienia listy żydowskiej^[8][9]. Od 1930 do 1939 sprawował urząd wiceprezydenta Lwowa. Stanowisko pełnił jako przedstawiciel mniejszości żydowskiej^[10]. Został członkiem założycielem powołanego w 1938 Stowarzyszenia „Towarzystwo Budowy Panoramy Plastycznej Dawnego Lwowa”^[11].

Po wybuchu wojny współorganizował we Lwowie Komitet Pomocy dla Żołnierzy i był jego wiceprezesem. 23 września 1939, w dzień po kapitulacji Lwowa przed Armią Czerwoną, został aresztowany przez NKWD wraz z pozostałymi prezydentami (Stanisławem Ostrowskim, Janem Weryńskim i Franciszkiem Irzykiem). Inne źródło podało zatrzymanie w październiku 1939^[12]. Osadzony w więzieniu na Zamarstynowie, w więzieniu Brygidki we Lwowie, skąd wiosną 1940 został przewieziony do opróżnionego już obozu w Starobielsku^{[potrzebny przypis]}. W 1940 został zamordowany w więzieniu NKWD w Kijowie przy ul. Karolenkiwskiej 17. Jego nazwisko znalazło się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej opublikowanej w 1994 (został wymieniony na liście wywózkowej 42-400 oznaczony numerem 3089)^[13][14][15]. Został pochowany na otwartym w 2012 Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni.

Żoną Wiktora Chajesa była Cecylia z domu Sternbach (1877–1947).

Pozostali dwaj zastępcy prezydenta Lwowa z lat 30. Stanisława Ostrowskiego, Franciszek Irzyk i Jan Weryński, także zostali ofiarami zbrodni katyńskiej dokonywanej na terenach ukraińskich^[16].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1931)^[17]
• Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1937)^[18][19]
• Medal Niepodległości (4 listopada 1933)^[20][21]

Zobacz też

• Hirsz Perec Chajes, bliski krewny Wiktora Chajesa, naczelny rabin Wiednia

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Wiktor Chajes Pamiętnik Polaka wyznania mojżeszowego z lat 1926–1939