Xədicə İsmayılova

Xədicə İsmayılova

Xədicə Rövşən qızı İsmayılova

Na sesji OBWE 14 lipca 2014
Data i miejsce urodzenia	27 maja 1976 Baku
Zawód, zajęcie	dziennikarka, działaczka praw człowieka
Narodowość	azerska
Alma Mater	Bakijski Uniwersytet Państwowy
Pracodawca	Radio Wolna Europa
Multimedia w Wikimedia Commons

Xədicə Rövşən qızı İsmayılova (ur. 27 maja 1976 w Baku) – azerska dziennikarka śledcza, współpracowniczka Radia Wolna Europa, członkini Organized Crime and Corruption Reporting Project^[1], działaczka praw człowieka, prześladowana w Azerbejdżanie z tego powodu. Za dziennikarstwo śledcze została uhonorowana w 2017 nagrodą Right Livelihood.

Życiorys

Do 1992 uczęszczała do szkoły średniej w Baku. W 1997 obroniła pracę z filozofii na Bakijskim Uniwersytecie Państwowym. Następne 10 lat przepracowała jako dziennikarka w różnych lokalnych i zagranicznych mediach, w tym gazecie „Zierkało”, „Caspian Business News” i azerbejdżańskiej redakcji Głosu Ameryki^[2].

Dziennikarstwo śledcze

Była szefową sekcji azerbejdżańskiej Radia Wolna Europa/Radia Liberty w latach 2008–2010, a następnie kontynuowała tam pracę jako dziennikarka. Na początku 2010 jej seria artykułów o korupcji na wysokich szczeblach władzy wzbudziła duże kontrowersje, gdyż wskazywała bezpośrednio na prezydenta İlhama Əliyeva, jego żonę Mehribanę i ich dzieci. Dwa z tych artykułów zostały uznane za najlepsze raporty śledcze w 2010 i 2011 przez Radio Wolna Europa. Ponieważ media w Azerbejdżanie są ściśle kontrolowane przez rząd, tego typu raporty są bardzo rzadkie^[3].

W sierpniu 2013, komentując Listę osób uznanych w Azerbejdżanie za persona non grata z powodu odwiedzin w Górskim Karabachu, zauważyła, że część osób – głównie tych, dla których nie podano powodu umieszczenia na niej – to dziennikarze i działacze praw człowieka, którzy krytykowali w swoich artykułach władze Azerbejdżanu, a nawet nie jest pewne, czy kiedykolwiek odwiedzili sporny region^[4].

Szantaż

7 marca 2012 otrzymała kadry z nagrań „sekstaśmy” z kamery umieszczonej nielegalnie w jej sypialni wraz z listem zawierającym groźbę upublicznienia całości nagrań, jeśli nie zaprzestanie swojej działalności. Podobne przesyłki otrzymali jej bliscy i niektóre media. Publicznie odrzuciła szantaż^[5]. 14 marca film został opublikowany na stronie podszywającej się pod opozycyjną partię Musawat. Ismaylova oskarżyła administrację prezydencką o zlecenie nielegalnego działania i prowadzenie zniesławiającej kampanii w zemście za jej demaskatorską działalność. Zawiadomienie o próbie szantażu złożyła w biurze Prokuratora Generalnego, lecz władze nie podjęły żadnych działań aż do czasu opublikowania taśmy^[6]. Wiele organizacji obrońców praw człowieka potępiło próbę szantażu, m.in. Amnesty International^[7], Committee to Protect Journalists^[8], Międzynarodowa Helsińska Federacja na rzecz Praw Człowieka^[9].

Aresztowanie i proces

W lutym 2014 napisała list z prośbami do osób ją wspierających na wypadek swojego aresztowania^[10] i nagranie, w którym rozważa powody, dla których zostanie aresztowana^[11]. 5 grudnia 2014 została aresztowana na 2 miesiące pod zarzutem podżegania do samobójstwa Turala Mustafayeva^[12][13][14]. Aresztowanie nastąpiła dzień po tym, jak Ramiz Mehdiyev, szef prezydenckiej administracji, opublikował manifest ukazujący Ismailovą jako najlepszy przykład dziennikarza działającego przeciwko rządowi i oskarżył ją o zdradę^[15][16].

W lutym 2015 zarzuty rozszerzono o unikanie podatków i nadużycie władzy^[17]. Według organizacji Reporterzy bez Granic adwokat dziennikarki wskazał na to, że władze usiłują nadrobić miałkość pierwotnych zarzutów i przypominają one te, które postawiono innym przetrzymywanym działaczom praw człowieka. 1 września 2015 sąd skazał ją na 7,5 roku więzienia, za defraudację i unikanie podatków, uniewinniając równocześnie od zarzutu podżegania do samobójstwa^[18]. Przed wyrokiem skierowała sprawę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu w związku z przetrzymywaniem w areszcie pomimo upływu okresu tymczasowego aresztowania. Przed trybunałem reprezentować ją będzie Amal Clooney^[19]. W 2020 roku Trybunał wydał wyrok uznają większość skarg za zasadne i przyznał dziennikarce prawo do odszkodowania, które Azerbejdżan powinien wypłacić jej w ciągu 3 miesięcy odszkodowanie w wysokości 20 000 Euro^[20][21]. Jednak w do czerwca 2020 odszkodowanie nie zostało wypłacone^[22].

25 maja 2016 Sąd Najwyższy zmniejszył jej karę z 7,5 roku więzienia na 3,5 pół roku w zawieszeniu, dzięki czemu wyszła na wolność^[23]. Nie mogła przyjechać do Sztokholmu w grudniu 2017 roku, aby uczestniczyć w uroczystości wręczenia nagrody Right Livelihood Award, ponieważ władze objęły ją pięcioletnim zakazem podróżowania^[24]. 30 stycznia 2018 roku odbyła się rozprawa przed Sądem Apelacyjnym w Baku w sprawie odwołania zakazu podróżowania. Sąd orzekł jego utrzymanie^[25].

Nagrody

• 2012:
  • Hamburg – Gerd Bucerius Free Press of Eastern Europe Award przyznana przez Zeit-Stiftung za przywiązanie do niezależnych mediów i wolności słowa
  • Courage of Journalism Award przyznana przez International Women's Media Foundation^[1]
• 2013: Global Shining Light Award wraz z kolegami z Azerbejdżanu i Czech za raport odsłaniający „podejrzane operacje biznesowe” rodziny prezydenta İlhama Əliyeva^[26]
• 2015:
  • PEN/Barbara Goldsmith Freedom to Write Award^[27]
  • Nagroda Anny Politkowskiej za raporty na temat korupcji^[28]
  • Nagroda Alison Des Forges przyznana przez Human Rights Watch^[29]
• 2016: UNESCO/Guillermo Cano World Press Freedom Prize^[30]
• 2017: Right Livelihood Award^[31]
• 2020: Prize for the Freedom and Future of the Media^[32]

Upamiętnienie

• 24 maja 2016 w Warszawie odsłonięto mural dla uczczenia jej 40. urodzin przy wiadukcie w ciągu Alei Prymasa Tysiąclecia nad ulicą Obozową. Autorami są: Dariusza Paczkowskiego i wolontariusze z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz ze Stowarzyszenia Polska Zielona Sieć^[33].

Przypisy