Aleksej Jelačić

Aleksej Jelačić (rus. Алексей Кириллович Елачич; Kijev, 10. januar 1892 — Beograd, 20. oktobar 1941) je bio srpski istoričar, publicista i novinar srpsko-ruskog porekla.

Biografija

Aleksej Jelačić rodio se u Kijevu 18. januara 1892. godine. O njegovim roditeljima nema preciznijih podataka, a sam Jelačić na više mesta navodi da je južnoslovenskih korena. U posveti jedne knjige navodi se da mu je majka umrla 11. januara 1912. godine.^[1] U Kijevu je završio privatnu osnovnu školu i klasičnu gimnaziju 1909. Činjenica da je završio privatnu osnovnu školu i njegovo ime na spisku zemljoposednika Proskurovskog sreza^[2], pretpostavljaju da je iz imućnije porodice. Studije istorije je završio na Istorijsko-filološkom fakultetu Univerziteta u Sankt Peterburgu 1914. godine. Iste godine primljen je za asistenta na katedru za rusku istoriju istog fakulteta. Godine 1917. prelazi na Univerzitet svetog Vladimira u Kijevu i na njemu magistrira 1918. godine radnjom „Samoderžavie i narod v Rossii XVIII veka“ (Samodržavlje i narod u Rusiji 18. veka). Godine 1919. prelazi na licej u Kamenc-Podolskom i predaje u istom sve do 1920. godine.

Godine 1920. emigrira u Kraljevinu Jugoslaviju i živi u njoj sve do smrti. Bio je angažovan kao gimnazijski profesor u Skoplju (1920–1924), Pljevljima i Prištini (1924–1925). U Ljubljani je 1925. godine doktorirao radnjom „Seljački pokret u Hrvatskoj i Slavoniji godine 1848-1849", što je prvi temeljitiji rad na navedenu temu uopšte^[3]. Od 1925. godine živi i radi u Skoplju kao honorarni profesor ruske i zapadnoslovenske istorije na Filozofskom fakultetu, a istovremeno predaje i u skopskoj gimnaziji. Bio je dugogodišnji Politikin dopisnik iz Skoplja. Iz Skoplja je kraće vreme izbivao 1932. kada nastavnikuje u Kruševcu. Po izbijanju rata 1941. premešten je na rad u leskovačku gimnaziju. U Beogradu je umro 20. oktobra 1941. godine i pokopan je na ruskom groblju.

Naučna i publicistička delatnost

Od 1909. do doseljenja u Jugoslaviju Jelačić je objavio nekoliko istorijskih radova, seriju književnih prikaza i pregleda u raznim kijevskim časopisima i novinama, te seriju mnogobrojnih izvornih članaka iz ruske i opšte istorije u enciklopediji „Novi Эnciklopedičeskiй Slovarь Efrona“, počev od sv. V., Sankt Peterburg 1911-.

Po dolasku u Jugoslaviju brzo ovladava srpskim jezikom i postaje plodan pisac. U mnogim dnevnim novinama piše o revolucionarnim zbivanjima u Rusiji, a u zagrebačkoj „Novoj Evropi“ godinama je objavljivao članke iz ruske istorije. O njegovom značaju u tadašnjem društvu svedoči enciklopedijski članak o njemu u poznatoj „Narodnoj enciklopediji srpsko-hrvatsko-slovenačkoj"^[4].

U svojim radovima piše protivboljševički. Miroslav Krleža u časopisu „Književna republika“ oštro je napadao Jelačića kao „aktivnog kontrarevolucionara“ i „generalsku prirepinu"^[5]. Zbog takvih svojih stajališta Jelačić je za vreme komunističke Jugoslavije najčešće prešućivan.

Napisao je prvi celoviti prikaz ruske istorije na srpskom jeziku, te kraće prikaze poljske i češke istorije. Celovita bibliografija njegovih radova do danas nije izrađena. Spisak njegovih radova do 1925. godine sastavio je sam pisac u knjizi „Seljački pokret u Hrvatskoj i Slavoniji godine 1848-1849" (Zagreb 1925), a Josip Pejin je objavio u „Istorijskom glasniku 1-2" (Društvo istoričara SR Srbije, Beograd 1918) nepotpunu bibliografiju Jelačićevih radova od 1922. godine.

Od 2007. godine najznačajnija Jelačićeva dela objavljuju se na internetu, a objavljeno je i nekoliko štampanih izdanja „Istorije Rusije“ i „Istorije Poljske“.

Izbor iz bibliografije

• Ruska revolucija i njeno poreklo, Zagreb 1920.
• Istorija Rusije, Beograd 1929.
• Srbi i zakonodavni odbor carice Katarine II, Skoplje 1930.
• Čehoslovačka istorija^[mrtav link], Beograd 1931. DjVu format, 1,98 MB.
• Istorija Poljske, Beograd 1933.
• Zagonetna epizoda ruske istorije u pesničkoj interpretaciji Iva Vojnovića, Dubrovnik 1931.
• Vodič kroz Skoplje i okolinu sa 70 slika i jednim planom Skoplja, Skoplje 1937.
• Rusija i Balkan. Pregled političkih i kulturnih veza Rusije i balkanskih zemalja, Beograd 1940.
• Samoderžavije i narod u Rusiji XVIII veka.
• Seljački pokret u Hrvatskoj i Sloveniji.

Reference

Literatura

• Enciklopedija srpske istoriografije, priređivači Rade Mihaljčić i Sima Ćirković, Beograd 1997., članak „Aleksije Jelačić“.
• Aleksije Jelačić, „Seljački pokret u Hrvatskoj i Slavoniji godine 1848-1849", Zagreb 1925.
• Stanoje Stanojević urednik, „Narodna enciklopedija srpsko-hrvatsko-slovenačka“, Zagreb 1925-1928, svezak II, str. 146.
• Jaroslav Šidak, „Studije iz hrvatske povijesti za revolucije 1848-49", Zagreb 1979.
• Hrvatski biografski leksikon.
• Srpski biografski leksikon.