Pretoria

Pretoria Pretoria Philadelphia
Pogled na centar grada
Zastava Grb
Geslo: Præstantia Prævaleat Prætoria (Nek Pretorija bude prva u izvrsnosti)
Koordinate: 25°44′S 28°11′E / 25.733°S 28.183°E / -25.733; 28.183
Država	Južna Afrika
provincija	Gauteng
Metropolitansko područje	Tshwane
Površina
- Ukupna	1 644 km²
Visina	1 271
Stanovništvo (2001.)
- Grad	525 384 [1]
Vremenska zona	UTC+2 (UTC+2)
Karta
Pretoria class=notpageimage| Pretoria na karti Južnoafričke Republike

Pretoria (zvana i Tshwane po prijedlogu novog imena) je jedan od tri glavna grada (sjedište vlade) Južnoafričke Republike na jugu Afrike od 525 384 stanovnika.^[1] Pretoria je i administrativni centar južnoafričke Provincije Gauteng i dio metropolitanskog grada Tshwane (aglomeracija od 21 grada) u kom živi 2 345 908 stanovnika.^[2]

Njeno orginalno ime bilo je Pretoria Philadelphia ("Pretoria bratske ljubavi").^[3]

Pretoriju u Južnoj Africi zovu Grad jakarandi zbog brojnih drvoreda sa tropskim zimzelenim drvetom jakaranda.^[4]

Geografske karakteristike

Pretoria je udaljena svega 60 km od Johannesburga leži na visorovni od 1 271 m. Grad se prostire u kotlini rijeke Apies, duž njenih dviju obala i po zapadnim obroncima masiva Magaliesberg, koja sa istoka zatvara kotlinu grada.^[5]

Historija

Pretoriju je osnovao 1855. Marthinus Wessel Pretorius, sin Andriesa Pretoriusa, burskog državnika, i nazvao ga po imenu oca.^[5].Pretoria je postala 1860. glavni grad burske Republike Transvaal (1856. -1877. i 1881.-1902.). Od 31. maja 1910. Pretoria je sjedište vlade britanskog dominiona Južnoafrička Unija, status grada dobila je tek 1931. Za vrijeme Drugog burskog rata (1899.-1902.), tadašnji ratni dopisnik i obavještajac Winston Churchill (kasniji britanski premijer) bio je zatvoren u Pretoriji 1899. iz koje je uspio pobjeći. U Pretoriji je 31. maja 1902. u palači Melrose potpisan Mir iz Vereeniginga, kojim je završio Drugi burski rat.^[5]

Znamenitosti

Pretoria je dobro urbanistički osmišljen grad, poznat po svojim ulicama sa alejama zimzelenih jakarandi. Glavna ulica Church Street (Crkvena ulica) proteže se kroz grad u smjeru istok-zapad u dužini od 20 km. Nakon Drugog svjetskog rata izgrađeno je puno nebodera oko Crkvenog trga (Church Square).^[5] Grad je pun spomenika koji veličaju bursku historiju i njene velikane (Spomenik Voortrekkerima, statue Paula Krugera i Louisa Bothe)^[5], tako da to izaziva polemike u novoj političkoj realnosti Južnoafričke Republike, većinsko domorodačko stanovništvo željelo bi ih čak ukloniti, ali još uvijek prevladavajuća burska većina u gradu ne želi ni čuti o tome. Slične polemike vladaju i oko promjene imena, crnačka većina predlaže novo ime grada - Tshwane, ali se bjelačka većina zasad uspješno opire tome. Pretoria ima puno kulturnih institucija, poput Muzeja Kruger, velikog Muzeja historije nacionalne kulture i Muzeja umjetnosti.^[5] Pretoriju krase veliki parkovi, osobito je privlačni terasasti Park kod vladinih palača, potopljeni vrtovi u Parku Venning, rezervati prirode oko grada i Nacionalni Zoološki vrt. Grad ima dvije katedrale: anglikansku i rimokatoličku.

Klimatske karakteristike

Pretoria ima relativno suhu subtropsku klimu po Köppenovoj klasifikaciji klime, sa dugim toplim i kišnim ljetima, i kratkim suhim zimama. godišnja doba, vlažnom i suhom. Prosječna temperatura u gradu je oko 18,7 °C ^[6] Svoju umjerenost grad zahvaljuje visokoj nadmorskoj visini od 1350 m. na kojoj se nalazi, ali i tome što leži u kotlini okruženoj planinama, koje ga štite od uticaja hladnih zračnih masa sa juga i jugoistoka. Zimi se zna lediti, ali snijeg izuzetno rijetko pada, zabilježen je 1959. i 1968. ali se brzo otopio.

Privreda i transport

Pretoria je prije svega grad savezne administracije, ali je također važno željezničko i prometno čvorište i grad sa razvijenom industrijom. U gradu ima puno poduzeća koja se bave inžinjeringom, i proizvodnjom opreme za rudarstvo (dijamante) kao i puno pogona prehrambene industrije.^[5]

Obrazovanje

Pretoria ima univerzitet, najveći u zemlji sa 50 000 studenata, čiji korijeni sežu u 1908. kad je osnovan Transvaal University College, kolokvijalno zvan Tuks po svom akronimu, iz njega je nastao Univerzitet u Pretoriji odlukom parlamenta 10. oktobra 1930.^[7] Pored njega u gradu djeluje i Univezitet Južne Afrike (osnovan 1873.) kao i više srednjih tehničkih i pedagoških škola i fakulteta.^[5] U gradu djeluje i više naučnih institucija, od kojih su najveći Savjet za naučno i industrijsko istraživanje i Veterinarski institut Onderstepoort.^[5]

Gradovi prijatelji

Galerija slika

• 
  Stara zgrada Transvaalskog parlamenta
• 
  Palača pravde
• 
  Crkveni trg
• 
  Panorama grada

Izvori

Muzej Transvaala

Vanjske veze

Pretoria na Wikimedijinoj ostavi

• Službene stranice (en)
• Pretoria na portalu Encyclopædia Britannica (en)
• Univerzitet u Pretoriji Arhivirano 2014-10-25 na Wayback Machine-u (en)