25. Güneş çevrimi

25. Güneş çevrimi
Ocak 2024 itibarıyla ISES 25. Güneş çevrimi güneş lekesi sayısı ilerleme ve tahminleri
Güneş lekesi verileri
Başlangıç tarihi	Aralık 2019
Maksimum sayı	125 (yuvarlanmış)
Maksimum sayı tarihi	Haziran 2023 (kademeli)[1]
Minimum sayı	1,8
Çevrim kronolojisi
Önceki çevrim	24. Güneş çevrimi (12/2008-12/2019)

25. Güneş çevrimi, Güneş lekesi aktivitesinin kapsamlı bir şekilde kaydedilmeye başlandığı 1755'ten bu yana 25'inci mevcut Güneş çevrimidir. Aralık 2019'da minimum güneş lekesi sayısı 1,8 ile başlamıştır.^[2] Yaklaşık 2030 yılına kadar devam etmesi beklenmektedir.^[3][4]

Tahminler

25. çevrimin gücüne ilişkin geniş çapta tahminler, çok zayıf bir çevrimden yavaş bir şekilde Maunder minimum benzeri bir duruma kayma önerilerine kadar,^[5] önceki 24. çevrime benzer zayıf bir çevrime^[6] ve hatta güçlü bir çevrime kadar değişkenlik gösteriyordu.^[7][8][9] Upton ve Hathaway, 25. çevrimin zayıflığının onu Modern Gleissberg Minimumunun bir parçası haline getireceğini tahmin ettiler.^[5]

Aralık 2019'daki 25. Güneş Çevrimi Tahmin Paneli,^[10] 25. Güneş çevriminin 24. çevrime benzer olacağını, önceki güneş çevriminin Nisan 2020'de (± 6 ay) minimum olacağını ve Güneş lekesi sayısının Temmuz 2025'te (± 8 ay) maksimum 115'e (yuvarlanmış) ulaşacağını öngörmüştür. Bu tahmin, 25. Güneş çevriminin ortalamadan daha zayıf olacağını (yani olağanüstü güçlü Modern Maksimum döneminden daha zayıf olacağını) savunan bilimsel literatürdeki mevcut genel kabulle de uyumludur.^[6] Bununla birlikte, çevrimin ilk üç yılı olan 2020'den 2022'ye kadar yapılan gözlemler, öngörülen değerleri önemli ölçüde aşmaktadır.^[11]

Erken belirtiler

Nisan 2018 itibarıyla Güneş, ters manyetik kutuplu bir güneş lekesinin ortaya çıktığına ve bu güneş çevriminin başladığına dair belirtiler gösterdi.^[20] Bir çevrimden diğerine geçiş sırasında her iki kutupta da güneş lekelerinin bulunduğu bir dönem yaşanması (solar minimum sırasında) tipik bir durumdur. Kutuplara doğru yönlendirilmiş ters manyetik polariteye sahip güneş lekeleri 25. çevrime geçiş sürecinde olunduğunu gösteriyordu.^[21] 25. çevrimin ilk güneş lekesi Nisan 2018'in başlarında,^[22][23] hatta Aralık 2016'da ortaya çıkmış olabilir.^[21]

Kasım 2019'da, muhtemelen 25. çevrimin başlangıcına işaret eden iki ters kutuplu güneş lekesi ortaya çıktı.^[24][25]

Nandy ve diğerleri, Aralık 2019'da gözlemlenen iki kutuplu manyetik bölgelerin polarite (kutupsallık) yönelimini analiz etmiş ve 25. Güneş çevrimi toroidal alan bileşeninin temel yönelimine sahip manyetik bölgelerin yeni çevrimin öncü belirtilerini temsil eden güneş konveksiyon bölgesinde oluştuğu sonucuna vardılar.^[26]

Global Oscillations Network Group (GONG) gözlemlerine dayalı olarak Güneş manyetik alanının 24-25 çevrimleri için radyal bileşeninin süpersinoptik (zamana karşı güneş enlemi) haritası, her iki güneş yarım küresinde yaklaşık 30 derece enlemlerde Kasım 2019'da başlayan 25. çevrimin manyetik aktivitesini göstermektedir.^[27] Daha güncel bir süpersinoptik harita da mevcuttur.^[28]

Aşağıdaki tabloda 25. çevrimdeki şu ana kadar geçen gün sayısı ile 24. çevrimdeki aynı noktaya kadar olan gün sayısı ve ayrıca 24. çevrimde 2012 sonuna kadar güneş lekelerinin sayısı için belirli eşikleri aşmış olan gün sayısı verilmektedir.

22 Eylül 2023 itibarıyla 25. güneş çevrimi, döngünün aynı noktasındaki (22 Eylül 2012) 24. güneş çevrimine kıyasla günde ortalama %25 daha fazla leke oluşturmaktadır. 25. güneş çevriminin 4. yılı (1 Aralık 2022 - 22 Eylül 2023), 24. güneş çevrimindeki karşılık gelen döneme göre günde ortalama %45 daha fazla lekeye sahiptir.

Etkinlikler

25. Güneş çevriminin en güçlü püskürmeleri (M5.0 sınıfının üzerinde) ve ilgili etkinlikler

STIX tarafından gözlemlenen Güneş'in arka yüzündeki püskürmeler (M5.0 sınıfının üzerinde)^[29]

2020

29 Mayıs'ta, 25. Güneş çevriminin ilk C sınıfı Güneş püskürmeleri ve ilk M sınıfı patlaması gerçekleşti. Güneş aktivitesi sonraki aylarda, özellikle Ekim ayında ani bir artışla birlikte Kasım ayına kadar neredeyse günlük olarak gerçekleşen patlamalarla artmaya devam etti. 29 Kasım'da, muhtemelen güneş çevriminin başlangıçta düşünülenden daha aktif olacağına işaret eden, çevrimin bugüne kadarki en güçlü patlaması olan M4.4 patlaması gerçekleşti.^[32]

8 Aralık'ta, güçlü bir C-sınıfı güneş patlamasından kısa bir süre sonra doğrudan Dünya'ya doğru ilerleyen küçük bir koronal kütle atımı tespit edildi. 9-10 Aralık'ta gezegene çarptı ve yüksek enlemlerde parlak kutup ışıklarına neden oldu.^[33][34]

2021

Çevrimin ilk X sınıfı güneş patlaması 3 Temmuz'da gerçekleşti ve X1.59 ile zirve yaptı.^[36]

22 Temmuz'da, 6 Eylül 2017'den bu yana ilk kez güneş diski üzerinde toplam altı farklı aktif bölge görüldü.^[37]

9 Ekim'de patlayan M1.6 sınıfı bir güneş püskürmesi, 12 Ekim'de dünyaya çarpan bir koronal kütle atımına yol açarak (orta şiddette) bir G2 jeomanyetik fırtınasını tetikledi.^[38]

Güneş çevriminin ikinci X sınıfı patlaması 28 Ekim'de meydana geldi ve bir CME (koronal kütle atımı) ile S1 güneş radyasyon fırtınası üretti.^[39] İlk raporlar CME'nin Dünya'yı sıyırabileceğini öngörüyordu,^[39] fakat 30-31 Ekim'deki jeomanyetik fırtınalar yalnızca 4'lük orta düzeyde bir K_p indeksine ulaştı.^[40]

3 ve 4 Kasım tarihlerinde K_p indeksi, G4 jeomanyetik fırtınaya eşdeğer olan 8- değerine ulaştı.^[41] Bu, Eylül 2017'den bu yana Dünya'yı vuran en yoğun jeomanyetik fırtınaydı.

2022

Mart ayı sonlarında 2975 numaralı güneş lekesi bölgesi biri X1.3 diğeri M9.6 büyüklüğünde iki patlama gerçekleştirdi, bunlardan ilki 31 Mart'ta Güneş halesine yakın olmasına rağmen G1 jeomanyetik fırtınaya neden olmuştur.^[42] Bölge 5 Nisan'da Dünya'nın görüş alanından çıktı, fakat 8 Nisan'daki helyosismik ölçümler Güneş'in uzak tarafında hala aktif olduğunu gösterdi.^[43] 12 Nisan'da, uzak taraftaki bir koronal kütle atımı muhtemelen bu bölgede meydana geldi^[44] ve helyosismik ölçümler bölgenin hale üzerinden geçtikten sonra yoğunlaştığını gösterdi. Bölge Dünya'nın görüş alanına girmeye başladıkça, 15 Nisan'da muhtemelen X sınıfı bir patlama meydana geldi.^[45]

Güneş lekesi kompleksinin bölgeleri Güneş'in görünür yarımküresine döndükten sonra 2993 ila 2996 olarak adlandırıldı. 17 Nisan'da 2994 numaralı güneş lekesi grubu bir X1.2 patlaması gerçekleştirdi,^[46][47] fakat kompleksin etkinliği sonraki birkaç gün içinde biraz azaldı.^[48] 2992 nolu güneş lekesi bölgesi, güneşin halesinden geçerken M7.3 ve X2.2 patlamaları gerçekleştirdi; bu patlamalardan sonuncusu çevrimin en güçlü patlamasıydı.^[48]

2023

14 Aralık'ta 3514 numaralı güneş lekesi bölgesinden X2,87 büyüklüğünde bir güneş patlaması kaydedildi ve bu patlama 17 gün boyunca döngünün en güçlü güneş patlaması oldu.^[50] 31 Aralık'ta ise 3536 numaralı güneş lekesinden X5,0 büyüklüğünde bir güneş patlaması kaydedildi.^[51]

2024

9 Şubat'ta, 3575 numaralı bölge o güne kadarki çevrimin en güçlüsü olan X3,4 büyüklüğünde patlama üretti ve radyasyon seviyeleri sonraki günlerde kısa süreliğine S2'yi aştı.^[53] 12 Şubat'ta, Güneş'in arka tarafına döndükten sonra, aynı bölge güçlü bir CME püskürttü. Dünya'dan görünmediği için patlamanın gücünü değerlendirmek mümkün değildi, fakat yine de proton fırtınası seviyeleri 12-13 Şubat tarihlerinde tekrar kısa süreliğine S2'ye ulaştı.

22 Şubat'ta ise, 3590 numaralı bölge X6,3 büyüklüğünde bir güneş patlaması üretti.^[54]

Mayıs ayında son 20 yılın en güçlü güneş fırtınası, alışılmışın dışında çok daha düşük enlemlerde kutup ışığı oluşumuna neden oldu. Birkaç gün sonra 14 Mayıs'ta, 3664 bölgesi X8,7 gücünde ölçülen ve güneşteki çevrim boyunca şu ana kadarki en güçlü güneş patlamasını üretti.^[55][56]

Kaynakça

Dış bağlantılar

• "Solar Cycle Prediction". NASA Marshall Space Flight Center. 12 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
• "Solar Cycle Progression". NOAA Space Weather Prediction Center. 
• "Solar Cycle Prediction". Solar Cycle Science.