Açıklık (istatistik)

Açıklık, betimsel istatistikte bütün veri dizisini içinde kapsayan en küçük aralıktır. Bir veri dizisindeki ya en büyük değer ile en küçük değer arasındaki fark olarak ya da en küçük ve en büyük değerler aralığı verilerek ifade edilir. Örnek olarak; veri dizisi 5,9,1,23,12,23 ise dizisinin açıklığı ya 23-1=22 yahut da 1-23 olarak bildirilir. Bu nedenle açıklık için ölçüm birimi veri ölçüm biriminin aynısıdır.

Bazen sayısal veriler çokluk dağılımı olarak sadece önceden özetlenmiş halde görülebilirler. Bu halde açıklık değerinin ancak yaklaşık olarak kestirimi yapılabilir. Bu yaklaşık açıklık en son sınıfın üst sınır sayısı ile ilk sınıfın alt sınır sayısı veya bunlar arasındaki farktır.

Ölçülme gereğine göre bazen imkân dahilindeki veri değerleri arasında bir potansiyel açıklık ortaya çıkar. Bu potansiyel açıklık ölçülmesi mümkün olan en küçük veri değeri ile mümkün olan en büyük değeri veya bunlar arasındaki farktır. Ancak bir veri dizisi ortaya çıkınca veri için açıklık veri dizisinin en küçük ve en büyük değerlerine bağlıdır. Örneğin imtihan notlarının 0 ile 100 arasında değişme imkânı vardır ve potansiyel açıklık 0-100 veya 100 olur ama belli bir imtihanda verilen notlar 20 ile 93 arasında olup açıklık 20-93 veya 73 olarak ifade edilir.

Açıklık, istatistiksel yayılma için bir ölçüdür. Kavram olarak anlaması ve ifade edilmesi çok kolay olduğundan pratik günlük hayatta en çok kullanılan yayılım ölçüsüdür. Ancak uçsal değerler ile kurulu olduğu için, büyüklüğü bunların aşırı büyük veya aşırı küçük olmasından (yani aykırı değer ler olmasından) etkilenir ve bu nedenle güçsüz (İngilizce:non-robust) olduğu kabul edilir. Daha uygun bir istatistiksel yayılım ölçüsü olarak çeyrekler açıklığı kullanılması tavsiye edilir.

Açıklık ortası noktası en küçük ve en büyük uçsal noktaların tam ortasıdır ve veri dizisi için bir merkezsel konum ölçüsü olarak kullanılabilir. Ancak bu da açıklık kavramı gibi güçsüz bir ölçüdür.

İstatistik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.