Banks Adaları (Bislama: Bankis), Okyanusya ülkesi Vanuatu'nun kuzeyinde yer alan adalar grubudur. Kuzeybatısındaki Torres Adaları ile birlikte en kuzeydeki Torba bölgesini oluştururlar. Ada grubu yaklaşık 40 km (25 mi) Maewo'nun kuzeyinde yer alır ve Vanuatu'daki en büyük 13 adadan ikisi olan Gaua ve Vanua Lava'yı içerir. 2009 yılında adaların nüfusu 8.533 kişiydi.[1] Ada grubunun toplamy yüzölçümü 780 km2 'dir.
Coğrafya
En büyük ada, engebeli bir araziye sahip olan ve adanın merkezindeki aktif bir yanardağ olan Gharat Dağı'na ( 797 m (2.615 ft) yükselen Gaua'dır (eski adıyla Santa Maria). Gaua'nın volkanik kraterindeki tatlı su gölü olan Letas Gölü, Vanuatu'nun en büyük gölüdür. Gruptaki biraz daha küçük bir ada olan Vanua Lava, 946 m (3.104 ft) ile daha yüksektir. Bu adada da aktif bir yanardağ bulunmakta olup, bu Suretamate Dağı'dır (Süretimiat veya Sere'ama olarak da yazılır, 921 m (3.022 ft) ) Vanua Lava'nın doğusunda gruptaki iki adacık vardır: Ravenga ve Kwakea (aynı zamanda Qakea olarak da yazılır). Bölge başkenti Sola, Vanua Lava'dadır. Grubun üçüncü büyük adası olan Ureparapara (Parapara olarak da bilinir), deniz tarafından delinmiş ve doğu kıyısında Divers Körfezi olarak bilinen bir körfez oluşturan eski bir volkanik konidir.
Bu büyük adaların doğusunda çok sayıda küçük ada bulunur. Bunlardan en kuzeyde bulunanı, 50 km (31 mi) Ureparapara'nın kuzeydoğusunda, en son 3,5 milyon yıl önce patlayan sönmüş bir yanardağ olan Vet Tagde (Vot Tande veya Vaat Ganai olarak da bilinir) bulunur. Banks Adaları grubundaki bu doğu zincirindeki diğer küçük adalar arasında, bir mercan atolündeki birkaç çok küçük, alçak ada olan Rowa Adaları (Resif Adaları olarak da bilinir) bulunur. Mota Lava bu doğu adalar zincirinin en büyük ve en yüksek olanıdır (411 m). Güney kıyısının açıklarında, gelgitte içinden geçilebilen yüksek mercanlarla çevrelenmiş küçük Ra adacığı bulunur. Takımadaların güneydoğu kısmını Mota, Merig ve Merelava adaları tamamlıyor.
Adalar
Ada ismi
Alan
(km2)
Nüfus
Başkent
Yüksek noktası
Yükseklik
(meter)
Belediye
Vot Tande
0.24
-
-
...
76
Mota Lava
Ureparapara
39
437
Ley (Lesereplag)
Towlap Dağı
764
Ureparapara
Vanua Lava
330
2623
Sola
Suretamate Dağı
921
Vanua Lava
Mota
9.5
683
Veverao
Tawe Dağı
411
Mota
Mota Lava
31
1451
Lahlap
Tuntog Dağı
243
Mota Lava
Ra (Aya)
0.5
189
Ra
...
...
Mota Lava
Mere Lava
15
647
Tasmate
Teu Dağı (Star Peak)
833
Mere Lava
Gaua
330
2491
Jolap
Gharat Dağı
767
Gaua
Merig
0.5
12
Levolvol
...
125
Mere Lava
Rowa (Reef Adaları)
0.1
-
-
...
2
Mota Lava
Banks Adaları
780
8.533
Sola
Suretamate Dağı
921
6 belediye
Tarihçe
Vanuatu'nun geri kalanı gibi Banks Adaları'na da ilk yerleşim 12. yüzyılda BCE Lapita kültürüne mensup Avustronezyalı denizciler tarafından gerçekleşti. Arkeologlar Motalava, Vanua Lava ve Gaua'da antik obsidyen buldular ve Motalava'da Lapita çömlekçiliği buldular.[2][3]
25 ve 29 Nisan 1606 tarihleri arasında Banks Adaları, Avrupalı bir kâşif tarafından Vanuatu'nun keşfedilen ilk kısmı oldu. Portekizli kâşif Pedro Fernández de Quirós liderliğindeki bir İspanyol keşif gezisi Merelava'yı geçti ve Espritu Santo'ya inmeden önce Gaua'da durdu ve orada kısa ömürlü bir koloni kurdu. Merelava, San Marcos, Mota Lava, Lágrimas de San Pedro (Aziz Petrus'un gözyaşları), Vanua Lava, Portal de Belén (Beytüllahim'deki Ahır) ve Gaua, Santa María olarak haritarlarda gösterildi.[4]
Kaptan James Cook, 1774 yılında Vanuatu'yu, Banks Adaları'nı görmemiş olmasına rağmen tamamını keşfettiğini düşündü. Banks Adaları, Britanya Donanması'ndan William Bligh tarafından keşfedildiler ve patronu Sir Joseph Banks'in adını verdiler. Bu adalar Matthew Flinders tarafından haritalandırıldı. Vanua Lava da ilk kez 1859 yılıında Yeni Zelanda piskoposu George Augustus Selwyn tarafından keşfedildi.
Notlar
^ "2009 National Census of Population and Housing: Summary Release" (PDF). Vanuatu National Statistics Office. 2009. 10 Aralık 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2010.
^Kelly, Celsus, O.F.M. La Austrialia del Espiritu Santo. The Journal of Fray Martín de Munilla O.F.M. and other documents relating to the Voyage of Pedro Fernández de Quirós to the South Sea (1605-1606) and the Franciscan Missionary Plan (1617-1627) Cambridge, 1966, p. 39, 62.
Kaynakça
Bedford, Stuart; Spriggs, Matthew (2008). "Northern Vanuatu as a Pacific Crossroads: The Archaeology of Discovery, Interaction, and the Emergence of the "Ethnographic Present"" (PDF). Asian Perspectives. 47 (1): 95-120. doi:10.1353/asi.2008.0003. ISSN 1535-8283. Erişim tarihi: 1 Şubat 2019..
"Social ecology and language history in the northern Vanuatu linkage: A tale of divergence and convergence" (PDF), Journal of Historical Linguistics, 1 (2), ss. 175-246, 2011, doi:10.1075/jhl.1.2.03fraBirden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım).
"The dynamics of linguistic diversity: Egalitarian multilingualism and power imbalance among northern Vanuatu languages" (PDF), International Journal of the Sociology of Language, 2012 (214), ss. 85-110, 2012, doi:10.1515/ijsl-2012-0022Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım).
Reepmeyer, Christian (2009). "The obsidian sources and distribution systems emanating from Gaua and Vanua Lava in the Banks Islands of Vanuatu". Canberra, ACT: Australian National University. 26 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi..
