Envaru't Tenzîl ve Esraru't Te'vil
 | |
| Yazar | Kadı Beydavi |
|---|---|
| Dil | Arapça |
| Konu | Tefsir |
Envaru't Tenzîl ve Esraru't Te'vil, Beydavi Tefsiri, Beydavi'nin "Kadı Tefsiri" diye de bilinen tefsir kitabı.
Yazar, eserini 1252 yılında Tebriz şehrinde yazmaya başlamıştır. Tefsirin yazılmasında, Zemahşeri'nin el Keşşâf adlı tefsiri, Fahruddin er Razi'nin Mefatihu'l Gayb adlı tefsiri ve Ragıb el İsfahani'nin el Müfredat fi Garibi'l Kuran adlı lügatinden (Kur'an terimleri sözlüğü) çokça faydalanmıştır.
İslam alimlerince çok değerli bir tefsir kitabı olarak ünlenen kitap, yıllarca medreselerdeki tefsir derslerinde okutulmuştur. Hakkında 250 civarında açıklayıcı kitap yazılmıştır. İslam dünyasında çok tutulan bir tefsir olamasına rağmen özellikle iki konuda ciddi eleştiriler almıştır. Birincisi ve en önemlisi: Tefsirde İsrailiyyat'a yer verilmesidir. Daha çok da surelerin iniş sebebini açıklarken kullanmıştır. Temel olarak, inanç olarak Maturidi'nin, itikad olarak Eş'ari'nin fikirlerine sadık kalsa da tefsirde Mutezile'nin fikirlerine de yer verildiği de görülmüştür. Bu da kitab hakkındaki ikinci ciddi eleştiridir.
Tefsiri diğer eserlerden ayıran bariz özelliği konuları kısa ve özlü bir biçimde anlatmasıdır ki bu özelliği Beydavi kitabın önsözünde de belirtmiştir.
Haşiyeleri
Kitabın haşiyeleri de en az kitap kadar meşhurdur. Bunlar arasında Muslihiddin ibn Temcid (ö. 1485), Muhammed ibn Mustafa Şeyhzâde (ö. 1543) Abdülhakim es Siyalkuti (ö. 1485) Şihabuddin el Hafaci (ö. 1659) ve İsmail İbn Muhammed el Konevi (ö. 1781)'nin haşiyeleri basılmış olanlarıdır.
