Sompolno

Nie mylić z: Sąpolno.

Ten artykuł od 2008-12 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Sompolno

miasto w gminie miejsko-wiejskiej

Ratusz

Herb

Państwo

Polska

Województwo

wielkopolskie

Powiat

koniński

Gmina

Sompolno

Prawa miejskie

1477-1870, 1973

Burmistrz

Waldemar Marciniak
(od 2024)

Powierzchnia

6,21 km²

Populacja (30.06.2016)
• liczba ludności
• gęstość

3614^[1]
582,0 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 63

Kod pocztowy

62-610

Tablice rejestracyjne

PKN

Położenie na mapie gminy Sompolno

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa wielkopolskiego

Położenie na mapie powiatu konińskiego

52°23′17″N 18°30′06″E/52,388056 18,501667

TERC (TERYT)

3010104

SIMC

0949253

Urząd miejski

ul. 11 Listopada 15
62-610 Sompolno

Multimedia w Wikimedia Commons

Strona internetowa

Sompolno (niem. 1939–1943 Deutscheck, 1943–1945 Deutscheneck) – miasto w woj. wielkopolskim, w powiecie konińskim, na lewym brzegu Noteci, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Sompolno. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. konińskiego. Było miastem królewskim^[2].

Według danych z 31 grudnia 2010 miasto liczyło 3624 mieszkańców^[3].

Kalendarium

7 czerwca 1242 – Kazimierz ks. kujawski przebywając w Sompolnie, wydaje akt dla klasztoru w Sulejowie^[4].
1477 – Nadanie praw miejskich przez abp Jakuba ze Sienna.
1566 - W mieście pracuje 14 rzemieślników i po 2 szynkarzy piwa i wódki^[5].
1793–1807 – Sompolno w granicach Królestwa Prus.
1807–1815 – Sompolno w granicach Księstwa Warszawskiego.
1815 – Miasto zostaje włączone do pozostającego w granicach Rosji Królestwa Polskiego.
1858 – W Sompolnie znajdowało się 52 domy murowane, 99 domów drewnianych i 1714 mieszkańców. W tej liczbie 315 Niemców i 455 Żydów^[6].
1870 – Wskutek carskiej reformy administracyjnej Sompolno traci prawa miejskie.
1916 – Uruchomienie dla ruchu publicznego kolei wąskotorowej^[7].
1921 – Miejscowość liczy ponad 3700 mieszkańców, w tym 31% Żydów.
1939 – W trakcie kampanii wrześniowej 4 września w rejon Sompolna zostaje przeniesiona 36 eskadra (bez 2 plutonu). W dniach od 7–11 września cofająca się Armia „Poznań” (m.in. 14 DP, Podolska BK.) przechodzi w rejonie Sompolna^[8].
12 września pluton ON Opalenica nawiązał kontakt bojowy z 69 pułkiem pionierów kolejowych nacierających od strony Piotrkowa Kujawskiego na przedpolach Sompolna. Dzięki wsparciu I ON Poznań i ON Szamotuły udało się odeprzeć atak i zdobyć jeden samochód i dwa rkm-y^[9].
Początek okupacji niemieckiej; wcielenie miasta do III Rzeszy, do okręgu „Kraj Warty” (Warthegau), Kreis Warthebrücken (Koło) pod nazwą Sompolno; od 18 V 1943 r. zmiana nazwy na „Deutscheneck”^[10].
1940 – Utworzenie przez Niemców getta dla ludności żydowskiej.
1942 – Likwidacja getta; jego mieszkańcy zostają wywiezieni do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem i wymordowani.
20 stycznia 1945 – Koniec okupacji niemieckiej^[5].
1966 – Ustawienie na rynku pomnika z kamieni polnych ku czci poległych w latach 1945–1948 o utrwalenie władzy ludowej^[11].
1973 – Sompolno po 103 latach odzyskało prawa miejskie.
2001 – Likwidacja kolei wąskotorowej w Sompolnie^[7].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Sompolna w 2014 roku^[1].

Zabytki

Drewniana kaplica św. Hieronima z XVII w.
Neogotycki kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny z 1847 r. z dobudowaną na przełomie lat 70. i 80. XX w. nową, znacznie większą częścią, w kościele drewniany krucyfiks z XVIII wieku^[12].
Plebania przy kościele św. Marii Magdaleny.
Późnoklasycystyczny kościół ewangelicko-augsburski z 1849, zbudowany wg projektu Bonifacego Witkowskiego.
Murowana synagoga z 1910, obecnie w budynku mieści się Biblioteka Miejska.
Ratusz – XIX/XX wiek.
Cmentarz ewangelicki^[13].

Kościoły

Obecnie na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

Sport

W miejscowości działa klub sportowy GKS Sompolno, którego sekcja piłkarska występuje w sezonie 2023/2024 w klasie okręgowej, gr. wielkopolskiej VI^[14].

Oświata

W Sompolnie prowadzą działalność edukacyjną trzy zespoły szkół:

Zespół Szkolno-Przedszkolny w Sompolnie – w skład zespołu wchodzą: Publiczne Gimnazjum w Sompolnie, Szkoła Podstawowa w Sompolnie oraz Przedszkole.
Zespół Szkół Ogólnokształcących i Technicznych w Sompolnie. W skład zespołu wchodzą: Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza, Technikum, Branżowa Szkoła I Stopnia, Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych.
Centrum Szkoleniowe „Wiedza” Konin – filia Sompolno – prowadzi Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych w systemie zaocznym.

Transport

W grudniu 1914 roku Niemcy zbudowali w Sompolnie wojskową kolej wąskotorową, otwartą dla ruchu publicznego w 1916 roku^[7]. Po I wojnie światowej w Sompolnie powstała węzłowa stacja kolei wąskotorowej, włączona w struktury Kujawskich Kolei Dojazdowych^[7]. Stacja została zamknięta w 2001 roku wraz z ustaniem przejazdów na kolei wąskotorowej^[7].

Książki o Sompolnie

Antoni Gajda: Monografia Sompolna z dodatkiem o Lubstowie i okolicy, Koło 1936.
Albert Breyer: Zur Geschichte von Sompolno und Umgebung. Historische Gesellschaft für Posen, Heft 4, Posen 1938.
Jan Czyżewski: Poczta na terenie miasta i gminy Sompolno, Towarzystwo Przyjaciół Sompolna, Sompolno 1987.
Hornberger Armin Richard, Moja łódzka młodość; Łódź 2011, ss. 113–126 (przede wszystkim o pobycie w „wiosce dziecięcej” HJ w pałacu w Lubstowie w II połowie 1940 AQUAKON Sp z.o.o

Zobacz też

Krycha (część miasta Sompolno)
Sompolno (stacja kolejowa)
Cmentarz żydowski w Sompolnie

Przypisy

↑ ^a ^b Sompolno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, w: Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego, Łódź 1929, s. 16.
↑ STAN I STRUKTURA LUDNOŚCI ORAZ RUCH NATURALNY W PRZEKROJU TERYTORIALNYM W 2010 R. Stan w dniu 31 XII. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2011, s. 103. ISSN 2083-3342. [dostęp 2011-06-13].
↑ •Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, pod. red. B. Chlebowskiego, Warszawa 1900, s. 611.
↑ ^a ^b Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie : szkic monograficzny, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s. 286-288, ISBN 83-01-00534-3, OCLC 11783554
↑ •Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich pod. red. B. Chlebowskiego, Tom XI, Warszawa 1890,s.72.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Marek Malczewski. Sompolno. „Świat Kolei”. 1/2016. s. 45.
↑ •W. Rezmer, Armia „Poznań” 1939, Warszawa 1992.
↑ Krzysztof Żabierek: Bitwa pod Sompolnem 1939. [dostęp 2015-08-10].
↑ Verordnungsblatt des Reichsstatthalters im Warthegau, z 18 V 1943, nr 12, s. 109, poz. 62.
↑ Piotr Maluśkiewicz „Konin i okolice” Wydawnictwo Poznańskie 1979 r, ISBN 83-210-0067-3,str. 126
↑ Parafie gminy Sompolno. Urząd Miejski w Sompolnie. [dostęp 2012-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-07)]. (pol.).
↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa, stan na 31 grudnia 2012 r.. s. 78. [dostęp 2013-02-11].
↑ Skarb - GKS Sompolno [online], www.90minut.pl [dostęp 2023-08-01] .

Linki zewnętrzne

Sompolno, właściwie Sąpolno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 72 .
Sompolno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 611 .
Monografia Sompolna z dodatkiem o Lubstowie i okolicy (1936) w bibliotece Polona

Miasta województwa wielkopolskiego

Miasta na prawach powiatu	Kalisz Konin Leszno Poznań
Miasta powiatowe	Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kępno Koło Kościan Krotoszyn Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów
Miasta gminne	Bojanowo Borek Wielkopolski Budzyń Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kaczory Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Koźminek Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miasteczko Krajeńskie Miejska Górka Mieścisko Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rychtal Rychwał Rydzyna Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

Sompolno

Części miasta wg TERYT	Krycha Zielona Ulica
Inne (historyczne)	Sompolno-Kolonia
Dawniej w granicach Sompolna	Dąbrowa (1954–1969) Nadjezioro (1954–1969)

Gmina Sompolno

Siedziba gminy: Sompolno

Miasto	Sompolno
Części miasta	Krycha Zielona Ulica
Wsie	Belny Biele Błonawy Dąbrowa Grądy Janowice Jesionka Kazubek Kolonia Lipiny Kolonia Wierzbie Koszary Lubstów Lubstówek Marcinkowo Marcjanki Marianowo Mąkolno Młynek Mostki Nowa Wieś Ostrówek Ośno Górne Paprocin Płoszewo Police Przystronie Racięcice Siedliska Sompolinek Spólnik Stefanowo Suszewy Sycewo Szczerkowo Wierzbie Wroczewo Zakrzewek Zofia
Części wsi	Bagno Bronisława Czamża Drzewiec Jaźwiny Klonowa Nadjezioro Olszewo Ośno Dolne Ośno Podleśne Piaski Racięcice-Kolonia Radowo Ryn Smolarnia Smólniki Mostkowskie Wymysłowo Zdrojki Zielona Baba
Kolonie	Łagiewniki Romanowo

Powiat koniński

Miasta	Golina Kleczew Rychwał Sompolno Ślesin
Gminy miejsko-wiejskie	Golina Kleczew Rychwał Sompolno Ślesin
Gminy wiejskie	Grodziec Kazimierz Biskupi Kramsk Krzymów Rzgów Skulsk Stare Miasto Wierzbinek Wilczyn

Powiat kolski (1867–1975)

Siedziba powiatu – Koło

Przynależność wojewódzka	gubernia kaliska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–38) woj. poznańskie (II RP) (1938–39) woj. poznańskie (1945–75)
Miasta	Babiak (do 1870) Brdów (do 1870) Brudzew (do 1870) Dąbie Grzegorzew (do 1870) Izbica (Kujawska) (do 1870 i od 1973) Kłodawa (do 1870 i od 1925) Koło Sompolno (do 1870 i od 1973)
Osiedla (1954–72)	Izbica Kujawska (od 1958) Sompolno (od 1958)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Babiak (od 1973) Brudzew (do 1939 →) Budzisław (do 1954) Chełmno (do 1954) Czołowo (do 1954) Dąbie (od 1973) Drzewce (do 1954) Grzegorzew (od 1973) Izbica (Kujawska) (od 1870) Karszew (do 1954) Kłodawa Kłodawa (191?–2[5?]) Koło (od 1973) Kościelec Koźmin (do 1939) Krzykosy (do 1954) Lubotyń (do 1954) Lubstów (do 1874) Olszówka (od 1973) Osiek Mały (od 1973) Piotrkowice (do 1922 →) Sompolno (od 1874) Zagrodnica (do 1870)
Gromady (1954–72)	Babiak (1954–72) Bierzwienna Długa (1954–59) Błenna (1954–71) Bogusławice (1954–71) Boguszyniec (1954–58) Borysławice Kościelne (1954–71) Brdów (1954–71) Budzisław Stary (1954–61) Bylice Kolonia (1954–61) Chełmno (1954–72) Chruścin (1954–57) Dębina (1954–59) Dęby Szlacheckie (1954–59) Drzewce (1954–71) Dzierawy (1954–57) Grzegorzew (1954–72) Izbica Kujawska (osada) (1954–57) Izbica Kujawska (1954–72) Karszew (1954–59) Kiejsze (1954–61) Kłodawa (1960–72) Koło (1958–72) Kościelec (1954–72) Luboniek (1954–59) Lubstów (1954–71) Łuczywno (1954–59) Marianowo (1954–59) Mąkolno (1959–71) Mchówek (1954–59) Mieczysławowo (1954–61) Olszówka (1954–72) Osiek Mały (1960–72) Osiek Wielki (1954–71) Pomarzany Fabryczne (1954–71) Powiercie (1954–57) Przystronie (1954–58) Ruszków I (1954–61) Sokołówek (1954–59) Sompolno (1954–57) Sompolno (1971–72) Trzęśniew (1954–61) Umień (1954–61) Wiesiołów (1954–72) Wólka Komorowska (1954–57) Wrząca Wielka (1954–72) Zakrzewek (1954–58)

Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Adamów (1539–1870)
Aleksandrów Łódzki (1822–1870, od 1924)
Andrzejewo (1528–1870)
Annopol (1761–1870, od 1996)
Babiak (1815–1870)
Bakałarzewo (1570–1870)
Balwierzyszki (1520–1870)
Baranów (1544–1870)
Bełchatów (1737–1870, od 1925)
Bełżyce (1417–1870, od 1958)
Będków (1453–1870)
Biała Rawska (1498–1510, 1521–1870, od 1925)
Białaczów (1456–1674, 1787–1870, od 2024)
Białobrzegi (1540–1870, od 1958)
Bielawy (1403–1870)
Bielsk (1373–1870)
Bieżuń (1406–1674, 1767–1870, od 1994)
Biskupice (1450–1870)
Bobrowniki (1403–1870, od 2024)
Bobrowniki (1485–1870)
Bodzanów (1351–1870, od 2023)
Bodzentyn (1355–1870, od 1994)
Bogoria (1616–1870, od 2024)
Bolesławiec (1266–1870, od 2024)
Bolimów (1370–1870, od 2022)
Brdów (1436–1870)
Brok (1501–1870, od 1922)
Brudzew (1458–1870)
Burzenin (1378–1870)
Busko-Zdrój (1287–1870, od 1916)
Bychawa (1537–1870, od 1958)
Cegłów (1621–1870, od 2022)
Chocz (1382–1870, od 2015)
Chodecz (1442–1812, 1822–1870, od 1921)
Chodel (1517–1824, 1838–1870)
Chorzele (1542–1870, od 1919)
Ciechanowiec Nowe Miasto (1580–1795, 1807–1870, 1938→***)
Ciepielów (1548–1870, od 2024)
Czeladź (1242–1870, od 1915)
Czemierniki (1509–1870, od 2024)
Czersk (1350–1870)
Czerwińsk nad Wisłą (1373–1870, od 2020)
Czyżew (1738–1870, od 2011)
Ćmielów (1505–1870, od 1962)
Daleszyce (1569–1870, od 2007)
Dąbrowice (1455–1870, od 2023)
Denków (1564–1870, 1954→***)
Dobra (1392–1870, od 1919)
Dobrzyń nad Drwęcą (1789–1870, 1919–1950→*)
Drobin (1511–1870, od 1994)
Drzewica (1429–1870, od 1987)
Działoszyn (1412–1870, od 1994)
Filipów (1570–1870)
Firlej (1557–1870)
Frampol (1738–1870, od 1993)
Gielniów (1455–1870, od 2024)
Gliniany (1595–1870)
Głowaczów (1445–1870, od 2024)
Głowno (1427–1870, od 1925)
Głusk (1688–1870, 1989→***)
Gniewoszów (1693–1870)
Golina (1330–1870, od 1921)
Goraj (1405–1870, od 2021)
Gorzków-Osada (1689–1870)
Goszczyn (1386–1870)
Gowarczów (1430–1870, od 2024)
Góra Kalwaria # (1670–1883, od 1916)
Grabowiec (1601–1870)
Grabowiec (1418–1870)
Grabów (1372–1690, 1800–1870, od 2024)
Grajewo (1540–1870, od 1919)
Granica (1735–1870, 1965→****)
Grocholice (1485–1870, 1977→***)
Grodzisk Mazowiecki (1522–1870, od 1916)
Grzegorzew (1435–1870)
Horodło (1432–1870)
Horodyszcze (1558–1870)
Iłów (1506–1870)
Iłża (1239–1870, 1916–1919, od 1925)
Inowłódz (1350–1870, od 2024)
Iwaniska (1403–1870, od 2022)
Iwanowice (1460–1870)
Izbica (1750–1870, od 2022)
Izbica Kujawska (1394–1870, od 1973)
Jadów (1823–1870, od 2023)
Janowiec (1537–1870)
Janowo (1421–1870)
Janów (1696–1870)
Janów Podlaski (1465–1870, 1919–1940, 1944–1946)
Jarczów (1775–1870)
Jastrząb (1422–1870, od 2023)
Jedlińsk (1530–1870)
Jeziorzany (Łysobyki) (1498–1870)
Jeżów (1334–1870, od 2023)
Jędrzejów (1271–1870, od 1916)
Józefów (1725–1870, od 1988)
Józefów nad Wisłą (1687–1870, od 2018)
Kamieńczyk (1428–1870)
Kamieńsk (1374–1870, od 1994)
Kamionka (1469–1870, od 2021)
Karczew (1548–1870, od 1959)
Kazanów (1566–1870)
Kazimierz (1288–1870)
Kazimierz Biskupi (1287–1870)
Kazimierz Dolny (1348–1870, od 1927)
Kiernozia (1523–1579, 1784–1870, od 2024)
Kikół (1791–1870, od 2024)
Kleczew (1366–1870, od 1919)
Klimontów (1604–1870, od 2020)
Klwów (1413–1870)
Kłobuck (1339–1870, od 1919)
Kłodawa (1383–1870, od 1925)
Kock (1417–1870, od 1919)
Kodeń (1511–1870)
Kołbiel (1532–1870)
Komarów-Osada (1748–1870)
Koniecpol (1403–1870, od 1927)
Konstantynów (1729–1870)
Konstantynów Łódzki (1830–1870, od 1924)
Końskowola (1532–1870)
Koprzywnica (1262–1870, od 2001)
Kosów Lacki (1723–1870, od 2000)
Koszyce (1374–1870, od 2019)
Kowal (1339–1870, od 1919)
Koziegłowy (1472–1870, od 1950)
Koźminek (1369–1870, od 2021)
Krasnobród (1576–1870, od 1994)
Krasnosielc (1824–1870)
Kromołów (1388–1870, 1977→***)
Krośniewice (1452–1870, od 1926)
Kryłów (1523–1870)
Krzepice (1357–1870, od 1915)
Krzeszów (1641–1870)
Książ Wielki (1372–1870, od 2023)
Kuczbork-Osada (1384–1870)
Kunów (1467–1870, od 1990)
Kurów (1442–1870)
Kurozwęki (1347–1870)
Kurzelów (1285–1870)
Lasocin (1547–1870)
Latowicz (1423–1870, od 2023)
Lądek (1269–1870)
Lelów (1314–1870)
Lipsk (1580–1870, od 1983)
Lipsko (1613–1870, od 1958)
Liw (1421–1870)
Lubień Kujawski (1489–1870, od 1919)
Lubraniec (1509–1870, od 1919)
Ludwinów (1719–1870)
Lutomiersk (1274–1870, od 2022)
Lututów (1406–1720, 1843–1870, od 2020)
Łagów (1375–1870, od 2018)
Łaskarzew (1418–1870, od 1969)
Łaszczów (1549–1870, od 2010)
Łomazy (1566–1870)
Łosice (1505–1870, od 1919)
Łoździeje (1597–1870, od 1946)
Maciejowice (1507–1870, od 2024)
Magnuszew (1377–1576, 1776–1870, od 2024)
Małogoszcz (1408–1870, od 1996)
Markuszów (1330–1870)
Michów (1531–1870)
Miedzna (1470–1870)
Modliborzyce (1642–1870, od 2014)
Modrzejów (1706–1870, 1915→***)
Mogielnica (1317–1870, od 1916)
Mokobody (1496–1870)
Mordy (1488–1870, od 1919)
Mrzygłód (1412–1870, 1915–1919; 1983→***)
Mstów (1278–1870)
Myszyniec (1791–1870, od 1993)
Nadarzyn (1453–1870)
Nowa Brzeźnica (1287–1870)
Nowa Słupia (1351–1870, od 2019)
Nowe Brzesko (1279–1870, od 2011)
Nowe Miasto (1420–1870, od 2022)
Nowe Miasto nad Pilicą (1400–1870, od 1916)
Nowogród (1427–1870, od 1927)
Nowy Korczyn (1258–1870, 1916–1919, od 2019)
Nur (1416–1870)
Odrzywół (1418–1870, od 2024)
Ogrodzieniec (1386–1870, od 1973)
Okuniew (1538–1870)
Oleśnica (1470–1870, od 2019)
Olita (1581–1870, od 1977)
Olsztyn (1488–1870, od 2022)
Opatowiec (1271–1870, od 2019)
Opatówek (1338–1870, od 2017)
Opole Lubelskie (1418–1870, od 1957)
Orchówek (1506-XVIII, 1775–1870)
Osieck (1558–1870, od 2024)
Osiek (1430–1870, od 1994)
Osięciny (1824–1870)
Osmolin (1462–1870)
Ostrów Lubelski (1548–1870, od 1919)
Ożarów (1569–1870, od 1988)
Pacanów (1265–1870, od 2019)
Pajęczno (1276–1870, od 1958)
Parysów (1538–1870)
Parzęczew (1421–1870, od 2024)
Pawłów (1470–1870)
Piaseczno (1429–1870, od 1916)
Piaski (1456–1870, od 1993)
Piątek (1339–1870, od 2020)
Pierzchnica (1370–1870, od 2019)
Pilica (1394–1870, od 1994)
Pilwiszki (1536–1870)
Piotrków Kujawski (1738–1870, od 1998)
Piszczac (1530–1870, od 2024)
Pławno (1544–1870)
Poddębice (1400–1673, 1822–1870, od 1934)
Połaniec (1264–1870, od 1980)
Poniemuń (1763–1825, 1836–1870, 1931→***)
Praszka (1392–1870, od 1919)
Proszowice (1358–1870, od 1923)
Przedecz (1363–1870, od 1919)
Przerośl (1576–1870)
Przybyszew (1396–1870)
Przyrów (1369–1870, od 2024)
Przysucha (1710–1870, od 1958)
Przytyk (1333–1870, od 2024)
Puchaczów (1527–1870)
Pyzdry (1257–1870, od 1919)
Raciąż (1425–1870, od 1922)
Raciążek (1317–1870)
Raczki (1703–1870)
Radoszyce (1370–1870, 1915–1919, od 2018)
Radzanów (1400–1870)
Radziejów (1252–1870, od 1919)
Radziłów (1466–1870)
Rajgród (1566–1870, od 1924)
Raków (1569–1870)
Rejowiec (1547–1870, od 2017)
Rossosz (1584–1870)
Rozprza (1272–1870, od 2023)
Różan (1378–1870, od 1919)
Rychwał (1458–1870, od 1921)
Ryczywół (1369–1870)
Rzgów (1502–1870, 1915–1919, od 2006)
Sapieżyszki (1825–1870)
Sarnaki (1754–1870)
Sawin (1492–1870)
Secemin (1395–1870)
Sereje (1511–1870)
Serock (1417–1870, od 1923)
Serokomla (1537–1870)
Sieciechów (1370–1870)
Siennica (1526–1870, od 2024)
Sienno (1421–1870, od 2024)
Siewierz (1304–1870, od 1962)
Simno (1626–1870, od 1956)
Skalbmierz (1342–1870, od 1927)
Skała (1262–1870, od 1987)
Skaryszew (1264–1870, od 1922)
Skępe (1445–1870, od 1997)
Skrzynno (1308–1870)
Skulsk (1384–1504, 1566–1662, 1793–1870)
Sławatycze (1577–1870)
Sławków (1286–1870, 1958–1977→**, od 1984)
Słomniki (1358–1870, od 1917)
Służewo (1339–1870)
Sobków (1563–1870)
Sobota (1393–1870)
Sochocin (1385–1870, od 2021)
Sokoły (1827–1870, 1919–1950)
Solec nad Wisłą (1370–1870, 1916–1919, od 2021)
Sompolno (1477–1870, od 1973)
Sopoćkinie (1560–1870)
Stanisławów (1523–1870)
Staw (1405–1870)
Stawiski (1702–1871, od 1915)
Stawiszyn (1291–1870, od 1915)
Sterdyń (1737–1870)
Stężyca (1330–1870)
Stoczek Łukowski (1540–1870, od 1919)
Stopnica (1362–1870, 1916–1919, od 2015)
Stryków (1394–1870, od 1923)
Sudargi (1724–1870)
Sulejów (1296–1870, od 1927)
Szadek (1295–1870, od 1919)
Szczekociny (1470–1870, od 1923)
Szczerców (1364–1870)
Szreńsk (1383–1870)
Szydłów (1329–1870, od 2019)
Ślesin (1358–1579, 1618–1870, od 1921)
Śniadowo (1775–1870)
Tarczyn (1353–1870, od 2003)
Tarłów (1550–1870)
Tarnogóra (1548–1870)
Tarnogród (1567–1870, 1915–1919, od 1987)
Tuliszków (1458–1870, od 1919)
Turobin (1420–1870, od 2024)
Tuszyn (1416–1870, od 1924)
Tyszowce (1419–1870, od 2000)
Uchanie (1484–1870)
Ujazd (1428–1870, od 2023)
Uniejów (1331–1870, od 1919)
Urzędów (1405–1870, od 2016)
Waśniów (1351–1870)
Wąchock (1454–1870, od 1994)
Wąsosz (1436–1870)
Wąwolnica (1346–1870)
Widawa (1388–1870)
Wieniawa (1768–1870, 1916→***)
Wieruszów (1368–1870, od 1919)
Wierzbica (1469–1870)
Wierzbnik (1624–1870, 1916–1939→*)
Wilczyn (1458–1478, 1485–1870)
Wiskitki (1595–1870, 1916–1919, od 2021)
Wisznice (1579–1870)
Wisztyniec (1570–1870)
Wiślica (1345–1870, od 2018)
Wizna (1435–1870)
Wiżajny (1620–1870)
Władysławów (1727–1870, 1919–1934)
Włodowice (1386–1870, od 2023)
Włoszczowa (1539–1870, od 1916)
Wodzisław (1366–1870, od 2021)
Wohyń (1519–1870)
Wojsławice (1445–1870)
Wolanów (1773–1870)
Wolbórz (1273–1870, od 2011)
Wolbrom (1321–1870, od 1930)
Wysokie Mazowieckie (1503–1870, od 1919)
Wyszków (1502–1870, od 1919)
Wyśmierzyce (1338–1870, od 1922)
Zagórów (1407–1870, od 1919)
Zaklików (1565–1870, od 2014)
Zambrów (1430–1870, od 1919)
Zawichost # (1255–1888, od 1926)
Złoczew (1605–1870, od 1919)
Zwoleń (1425–1870, 1915–1919, od 1925)
Żarki (1382–1870, od 1949)
Żarnowiec (1340–1870)
Żarnów (1360–1577, 1655–1662, 1786–1870, od 2024)
Żółkiewka (1702–1870)
Żuromin (1767–1870, od 1925)
Żychlin (1397–1870, od 1924)

Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).

Kontrola autorytatywna (miasto):