Piaski (miasto)

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne miejscowości o tej nazwie.

Piaski

miasto w gminie miejsko-wiejskiej

Ruiny zboru kalwińskiego

Herb

Państwo

Polska

Województwo

lubelskie

Powiat

świdnicki

Gmina

Piaski

Aglomeracja

lubelska

Prawa miejskie

1456–1870, 1993

Burmistrz

Michał Cholewa

Powierzchnia

8,43^[1] km²

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość

2573^[2]
305,2 os./km²

Strefa numeracyjna

+48 81

Kod pocztowy

21-050

Tablice rejestracyjne

LSW

Położenie na mapie gminy Piaski

Położenie na mapie Polski

Położenie na mapie województwa lubelskiego

Położenie na mapie powiatu świdnickiego

51°08′03″N 22°50′41″E/51,134167 22,844722

TERC (TERYT)

0617034

SIMC

0389386

Urząd miejski

ul. Lubelska 77
21-050 Piaski

Multimedia w Wikimedia Commons

Strona internetowa

Piaski (dawniej Piaski Luterskie lub Piaski Wielkie) – miasto w Polsce położone w województwie lubelskim, w powiecie świdnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Piaski, położone nad rzeką Giełczew. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa lubelskiego. Stanowi część aglomeracji lubelskiej.

Miasto położone jest na Lubelszczyźnie (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Piaski liczyły 2573 mieszkańców^[2].

Historia

W latach 1573–1642 w mieście istniał zbór ariański, którego pastorem był słynny Marcin Krowicki. W 1642 r., krótko po powołaniu na ministra zboru Andrzeja Wiszowatego, Adam Suchodolski zamknął zbór. W 1649 r. Suchodolski, kalwinista, wybudował kościół dla swojego wyznania. Pod patronatem Suchodolskich Piaski Wielkie, zwane wtedy Luterskimi wyrosły na centrum ewangelicyzmu w Lubelskiem. W 1783 r. patron Teodor Suchodolski wystawił nowy, murowany budynek kościoła, którego ruiny przetrwały do dzisiaj. Po sprzedaniu Piask przez rodzinę Suchodolskich, parafię kalwińską zlikwidowano w 1849 r.

W okresie I wojny światowej miasto zostało poważnie zniszczone. W zestawieniu opracowanym przez Henryka Wiercieńskiego podano liczbę 93 zniszczonych nieruchomości (z 259 istniejących), a w zestawieniu statystycznym Limanowskiego podana była zbliżona liczba zniszczonych nieruchomości: 90 na 266 (tj. 33,8%)^[3]. Według relacji naocznego świadka (reportaż Siedleckiego Z ziemi lubelskiej): „Cała środkowa część miasta spalona; wypalone do dna domy piętrowe, stawiane z miejscowego kamienia; nawet z okien piwnicznych musiały się wydostać płomienie bo czarne i pokruszone ich obramowania. Cała główna ulica wygląda dziwnie przejrzyście, bo puste okna przepuszczają światło nieba, a przez wypalone bramy widać wskroś zrujnowanych domów głębokie szeregi takich samych ruin zajmujących ogromną przestrzeń”^[3].

Do 1939 r. żyła w Piaskach duża społeczność żydowska. Podczas okupacji Niemcy utworzyli tutaj getto. Obok miejscowych Żydów byli w nim osiedlani Żydzi wypędzeni z Niemiec (w tym z Berlina, Monachium i Szczecina), a także z Lublina, Krakowa oraz Protektoratu Czech i Moraw. Przez getto w Piaskach przeszło łącznie około 11 tys. osób. Niemal wszystkie zmarły na skutek głodu i chorób lub zostały zgładzone w obozach śmierci w Bełżcu i Sobiborze^[4]^[5].

Osobny artykuł: Getto w Piaskach.

Kościół został spalony w okresie II wojny światowej – w wyniku odbudowy utracił cechy stylowe.

Do lat 80. XX w. w Piaskach odbywały się znane w całym regionie, cotygodniowe targi końskie. Obecnie odbywają się w każdą środę. Miejscowość jest również znana z tzw. flaków piaseckich – jest to specjalny przepis przyrządzania flaków. Obecnie podawane w kilku restauracjach.

Położenie

Publiczny transport zbiorowy

Piaski posiadają bezpośrednie połączenia autobusowe z Lublinem, Warszawą, Krasnymstawem, Żółkiewką, Chełmem, Zamościem, Hrubieszowem i in. Obsługiwane są przez PKS Wschód oraz firmy prywatne.

Szkolnictwo

Przedszkola: Miejsko-Gminne Przedszkole
Szkoły podstawowe: Szkoła Podstawowa im. Mikołaja Kopernika
Gimnazja: Gimnazjum im. Antoniego Norberta Patka
Szkoły średnie: Zespół Szkół

Kultura

W mieście znajduje się centrum kultury, mieszczące się przy ul. Lubelskiej 22. Jego pomieszczenia zajmują między innymi sala kinowa, siłownia oraz Miejska Biblioteka Publiczna^[6].

Sport

Klub sportowy LKS Piaskovia Piaski
UKS Piaski – klub przy szkole podstawowej

Na terenie miasta jest jeden stadion piłkarski, zmodernizowany w związku z wymaganiami stawianymi przed drużynami biorącymi udział w rozgrywkach ligi okręgowej.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Piask w 2014 roku^[7].

Transport

12E373 /S12 Droga krajowa nr 12 (E373)/Droga ekspresowa S12: granica państwa – Łęknica – Żary – Leszno – Kalisz – Sieradz – Piotrków Trybunalski – Radom – Lublin – Chełm – Berdyszcze – granica państwa
17E372 /S17E372 Droga krajowa nr 17 (E372)/Droga ekspresowa S17 (E372): Zakręt – Lublin – Zamość – Hrebenne – granica państwa
836 Droga wojewódzka nr 836: Bychawa – Piaski
837 Droga wojewódzka nr 837: Piaski – Sitaniec

Zabytki

Dom organisty z przełomów XIX i XX w.
Rogatka z XIX w.
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego

Inne obiekty

Pomnik poświęcony pamięci ostatniego partyzanta Józefa Franczaka
Ruiny zboru kalwińskiego z 1783–1785 r.
Stary cmentarz żydowski
Nowy cmentarz żydowski
Barokowa wieża dzwonnicy z 2 poł. XVIII w. (obecnie nieznacznie zmodernizowana)
W Piaskach znajduje się maszt radiowo-telewizyjny o wysokości 342 metrów (bez górnej anteny nadawczej o wysokości około 25 metrów).

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki:
- parafia Podwyższenia Krzyża Świętego
Świadkowie Jehowy:
- zbór Piaski (w tym grupa posługująca się językiem romani (Polska)), (Sala Królestwa ul. Makarewicka 3)^[8].

Galeria

Straż pożarna w Piaskach
Pomnik sierż. Józefa Franczaka ps. „Lalek”, ostatniego partyzanta w Piaskach

Zobacz też

RTCN Piaski

Przypisy

↑ GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22
↑ ^a ^b Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19] .
↑ ^a ^b Straty i zniszczenia poniesione w zabytkach nieruchomych w okresie i wojny światowej na obszarze województwa lubelskiego (w jego aktualnych granicach) – pdf [online], docplayer.pl [dostęp 2019-12-17] .
↑ Martin Dean, Mel Hecker: Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945. T. II: Ghettos in German-Occupied Eastern Europe. Cz. A. Bloomington and Indianapolis: United States Holocaust Memorial Museum and Indiana University Press, 2012, s. 696–698. ISBN 978-0-253-00202-0. (ang.).
↑ Robert Kuwałek: Getta tranzytowe w dystrykcie lubelskim. W: Dariusz Libionka (red.): Akcja Reinhardt. Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2004, s. 138–160. ISBN 83-89078-68-6.
↑ MBP Piaski.
↑ Piaski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2019-11-23] .

Linki zewnętrzne

Strona miasta
Piaski (54), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 51 .

Miasta województwa lubelskiego

Miasta powiatowe

Miasta powiatów grodzkich	Biała Podlaska Chełm Lublin Zamość
Miasta powiatów ziemskich	Biłgoraj Hrubieszów Janów Lubelski Krasnystaw Kraśnik Lubartów Łęczna Łuków Opole Lubelskie Parczew Puławy Radzyń Podlaski Ryki Świdnik Tomaszów Lubelski Włodawa

Miasta gminne

Gmina Piaski

Siedziba gminy: Piaski

Miasto	Piaski
Wsie	Brzezice Brzeziczki Bystrzejowice Drugie Bystrzejowice Pierwsze Bystrzejowice Trzecie Emilianów Gardzienice Drugie Gardzienice Pierwsze Giełczew Janówek Józefów Kawęczyn Klimusin Kolonia Siedliszczki Kozice Dolne Kozice Górne Majdan Brzezicki Majdan Kawęczyński Majdan Kozic Dolnych Majdan Kozic Górnych Majdanek Kozicki Marysin Młodziejów Siedliszczki Wierzchowiska Wola Gardzienicka Wola Piasecka Żegotów
Kolonie	Borkowszczyzna Jadwisin Kębłów Kolonia Wola Piasecka Kozice Dolne-Kolonia Nowiny Piaski Górne Piaski Wielkie Stefanówka
Części wsi	Wierzchowiska Drugie Wierzchowiska Pierwsze

Powiat świdnicki (województwo lubelskie)

Miasta	Piaski Świdnik
Gminy miejskie	Świdnik
Gminy miejsko-wiejskie	Piaski
Gminy wiejskie	Mełgiew Rybczewice Trawniki

Powiat lubelski (1867–1975)

Siedziba powiatu – Lublin

Przynależność wojewódzka	gubernia lubelska (1867–1915) woj. lubelskie (II RP) (1919–39) woj. lubelskie (PRL) (1945–75)
Miasta	Bełżyce (do 1870) Biskupice (do 1870) Bychawa (do 1870) Chodel (do 1825 i 1838–1870) Głusk (do 1870) Lublin (do 1928 →) Łęczna (← od 1949) Piaski (do 1870) Świdnik (od 1954) Wieniawa (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bełżyce (1867–1954) Biskupice (1867–70) Brzeziny (← 1914–54) Bychawa (1867–1954) Bystrzejowice (1867–1874) Chodel (1870–1954) Głusk (do 1870 i 1973–75) Jastków (1867–1954 i 1973–75) Jaszczów (1870–1954) Konopnica (1867–1954 i 1973–75) Krzczonów (1867–1954) Łęczna (od 1973) Łuszczów (1867–74) Mełgiew (1867–1954 i 1973–75) Milejów (1973–75) Niedrzwica (1867–1954) Niemce (1973–75) Palikije (1867–74) Piaski (1867–1954 i 1973–75) Piotrków (1867–1954) Piotrowice (1874–1954) Puchaczów (1973–75) Ratoszyn (1867–1870) Sławin (1867–70) Strzyżewice (1867–74) Tatary (1867–74) Tomaszowice (1867–7?) Trawniki (1973–75) Tuszów (1867–74) Wojciechów (1874–1954) Wólka (Tatarska) (1874–1954 i 1973–75) Zemborzyce (1870–1954)
Gromady (1954–72)	Adampol (1954) Babin (1954–55 →) Bełżyce (1954–55 →) Białka (1954–68) Biskupice (1954–72) Borzechów (1954–55 →) Brzezice (1954–59) Bychawa (1954–55 →) Bychawka (1954–55 →) Chmiel (1954–55 →) Chmielnik (1954–55 →) Chodel (1954–55 →) Ciechanki (1954–72) Ciecierzyn (← 1956–72) Czechów (1954–58) Dąbrowica (1954–68) ~~Dorohucza~~ (←~~1958~~) Gałęzów (1954–55 →) Gardzienice (1954–59) Głusk (1954–72) Jabłonna (1954–55 →) Jakubowice (1954–59) Janowice (1954–59) Jastków (1954–72) Jaszczów (1954–59) Józefów (1954–59) Kawęczyn (1954–72) Kiełczewice Maryjskie (1954–55 →) Konopnica (1954–72) Kosarzew Górny (1954–55 →) Kozice Dolne (1954–72) Krasienin (← 1956–72) Krępiec (1954–72) Krężnica Okrągła (1954–55 →) Krzczonów (1954–55 →) Krzesimów (1954–59) Łęczna (1960–72) Łopiennik (1954–55 →) Ługów (1954–61) Łuszczów (1954–72) Malinówka (1954–59) Mełgiew (1954–72) Mętów (1954–59) Milejów (1954–72) Motycz (1954–61) Niedrzwica Duża (1954–55 →) Niedrzwica Kościelna (1954–55 →) Olszowiec (1954–55 →) Palikije (1954–55 →) Piaski (1954–72) Piotrków (1954–55 →) Piotrowice (1954–55 →) Puchaczów (1954–72) Radawiec Duży (1954–55 → i ←~~1969~~) Ratoszyn (1954–55 →) Rury Wizytkowskie (1954–58) Skrzynice (1954–55 →) Skrzyniec (1954–55 →) Sobianowice (1954–59) Starawieś (← 1959) Strzeszkowice Duże (1954–55 →) Strzyżewice (1954–55 →) Tomaszowice (1954–72) Trawniki (1954–72) Wilczopole (1954–61) Wojciechów (1954–55 →) Wola Sławińska (1954–59) Wólka (1954–72) Zadębie (1954–58) Zemborzyce (1954–72) Zofiówka (1954–59) Żabia Wola (1954–55 →) Żuków (1954–59 →)

Miasta zdegradowane reformą carską z 1869–1870

Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.

Adamów (1539–1870)
Aleksandrów Łódzki (1822–1870, od 1924)
Andrzejewo (1528–1870)
Annopol (1761–1870, od 1996)
Babiak (1815–1870)
Bakałarzewo (1570–1870)
Balwierzyszki (1520–1870)
Baranów (1544–1870)
Bełchatów (1737–1870, od 1925)
Bełżyce (1417–1870, od 1958)
Będków (1453–1870)
Biała Rawska (1498–1510, 1521–1870, od 1925)
Białaczów (1456–1674, 1787–1870, od 2024)
Białobrzegi (1540–1870, od 1958)
Bielawy (1403–1870)
Bielsk (1373–1870)
Bieżuń (1406–1674, 1767–1870, od 1994)
Biskupice (1450–1870)
Bobrowniki (1403–1870, od 2024)
Bobrowniki (1485–1870)
Bodzanów (1351–1870, od 2023)
Bodzentyn (1355–1870, od 1994)
Bogoria (1616–1870, od 2024)
Bolesławiec (1266–1870, od 2024)
Bolimów (1370–1870, od 2022)
Brdów (1436–1870)
Brok (1501–1870, od 1922)
Brudzew (1458–1870)
Burzenin (1378–1870)
Busko-Zdrój (1287–1870, od 1916)
Bychawa (1537–1870, od 1958)
Cegłów (1621–1870, od 2022)
Chocz (1382–1870, od 2015)
Chodecz (1442–1812, 1822–1870, od 1921)
Chodel (1517–1824, 1838–1870)
Chorzele (1542–1870, od 1919)
Ciechanowiec Nowe Miasto (1580–1795, 1807–1870, 1938→***)
Ciepielów (1548–1870, od 2024)
Czeladź (1242–1870, od 1915)
Czemierniki (1509–1870, od 2024)
Czersk (1350–1870)
Czerwińsk nad Wisłą (1373–1870, od 2020)
Czyżew (1738–1870, od 2011)
Ćmielów (1505–1870, od 1962)
Daleszyce (1569–1870, od 2007)
Dąbrowice (1455–1870, od 2023)
Denków (1564–1870, 1954→***)
Dobra (1392–1870, od 1919)
Dobrzyń nad Drwęcą (1789–1870, 1919–1950→*)
Drobin (1511–1870, od 1994)
Drzewica (1429–1870, od 1987)
Działoszyn (1412–1870, od 1994)
Filipów (1570–1870)
Firlej (1557–1870)
Frampol (1738–1870, od 1993)
Gielniów (1455–1870, od 2024)
Gliniany (1595–1870)
Głowaczów (1445–1870, od 2024)
Głowno (1427–1870, od 1925)
Głusk (1688–1870, 1989→***)
Gniewoszów (1693–1870)
Golina (1330–1870, od 1921)
Goraj (1405–1870, od 2021)
Gorzków-Osada (1689–1870)
Goszczyn (1386–1870)
Gowarczów (1430–1870, od 2024)
Góra Kalwaria # (1670–1883, od 1916)
Grabowiec (1601–1870)
Grabowiec (1418–1870)
Grabów (1372–1690, 1800–1870, od 2024)
Grajewo (1540–1870, od 1919)
Granica (1735–1870, 1965→****)
Grocholice (1485–1870, 1977→***)
Grodzisk Mazowiecki (1522–1870, od 1916)
Grzegorzew (1435–1870)
Horodło (1432–1870)
Horodyszcze (1558–1870)
Iłów (1506–1870)
Iłża (1239–1870, 1916–1919, od 1925)
Inowłódz (1350–1870, od 2024)
Iwaniska (1403–1870, od 2022)
Iwanowice (1460–1870)
Izbica (1750–1870, od 2022)
Izbica Kujawska (1394–1870, od 1973)
Jadów (1823–1870, od 2023)
Janowiec (1537–1870)
Janowo (1421–1870)
Janów (1696–1870)
Janów Podlaski (1465–1870, 1919–1940, 1944–1946)
Jarczów (1775–1870)
Jastrząb (1422–1870, od 2023)
Jedlińsk (1530–1870)
Jeziorzany (Łysobyki) (1498–1870)
Jeżów (1334–1870, od 2023)
Jędrzejów (1271–1870, od 1916)
Józefów (1725–1870, od 1988)
Józefów nad Wisłą (1687–1870, od 2018)
Kamieńczyk (1428–1870)
Kamieńsk (1374–1870, od 1994)
Kamionka (1469–1870, od 2021)
Karczew (1548–1870, od 1959)
Kazanów (1566–1870)
Kazimierz (1288–1870)
Kazimierz Biskupi (1287–1870)
Kazimierz Dolny (1348–1870, od 1927)
Kiernozia (1523–1579, 1784–1870, od 2024)
Kikół (1791–1870, od 2024)
Kleczew (1366–1870, od 1919)
Klimontów (1604–1870, od 2020)
Klwów (1413–1870)
Kłobuck (1339–1870, od 1919)
Kłodawa (1383–1870, od 1925)
Kock (1417–1870, od 1919)
Kodeń (1511–1870)
Kołbiel (1532–1870)
Komarów-Osada (1748–1870)
Koniecpol (1403–1870, od 1927)
Konstantynów (1729–1870)
Konstantynów Łódzki (1830–1870, od 1924)
Końskowola (1532–1870)
Koprzywnica (1262–1870, od 2001)
Kosów Lacki (1723–1870, od 2000)
Koszyce (1374–1870, od 2019)
Kowal (1339–1870, od 1919)
Koziegłowy (1472–1870, od 1950)
Koźminek (1369–1870, od 2021)
Krasnobród (1576–1870, od 1994)
Krasnosielc (1824–1870)
Kromołów (1388–1870, 1977→***)
Krośniewice (1452–1870, od 1926)
Kryłów (1523–1870)
Krzepice (1357–1870, od 1915)
Krzeszów (1641–1870)
Książ Wielki (1372–1870, od 2023)
Kuczbork-Osada (1384–1870)
Kunów (1467–1870, od 1990)
Kurów (1442–1870)
Kurozwęki (1347–1870)
Kurzelów (1285–1870)
Lasocin (1547–1870)
Latowicz (1423–1870, od 2023)
Lądek (1269–1870)
Lelów (1314–1870)
Lipsk (1580–1870, od 1983)
Lipsko (1613–1870, od 1958)
Liw (1421–1870)
Lubień Kujawski (1489–1870, od 1919)
Lubraniec (1509–1870, od 1919)
Ludwinów (1719–1870)
Lutomiersk (1274–1870, od 2022)
Lututów (1406–1720, 1843–1870, od 2020)
Łagów (1375–1870, od 2018)
Łaskarzew (1418–1870, od 1969)
Łaszczów (1549–1870, od 2010)
Łomazy (1566–1870)
Łosice (1505–1870, od 1919)
Łoździeje (1597–1870, od 1946)
Maciejowice (1507–1870, od 2024)
Magnuszew (1377–1576, 1776–1870, od 2024)
Małogoszcz (1408–1870, od 1996)
Markuszów (1330–1870)
Michów (1531–1870)
Miedzna (1470–1870)
Modliborzyce (1642–1870, od 2014)
Modrzejów (1706–1870, 1915→***)
Mogielnica (1317–1870, od 1916)
Mokobody (1496–1870)
Mordy (1488–1870, od 1919)
Mrzygłód (1412–1870, 1915–1919; 1983→***)
Mstów (1278–1870)
Myszyniec (1791–1870, od 1993)
Nadarzyn (1453–1870)
Nowa Brzeźnica (1287–1870)
Nowa Słupia (1351–1870, od 2019)
Nowe Brzesko (1279–1870, od 2011)
Nowe Miasto (1420–1870, od 2022)
Nowe Miasto nad Pilicą (1400–1870, od 1916)
Nowogród (1427–1870, od 1927)
Nowy Korczyn (1258–1870, 1916–1919, od 2019)
Nur (1416–1870)
Odrzywół (1418–1870, od 2024)
Ogrodzieniec (1386–1870, od 1973)
Okuniew (1538–1870)
Oleśnica (1470–1870, od 2019)
Olita (1581–1870, od 1977)
Olsztyn (1488–1870, od 2022)
Opatowiec (1271–1870, od 2019)
Opatówek (1338–1870, od 2017)
Opole Lubelskie (1418–1870, od 1957)
Orchówek (1506-XVIII, 1775–1870)
Osieck (1558–1870, od 2024)
Osiek (1430–1870, od 1994)
Osięciny (1824–1870)
Osmolin (1462–1870)
Ostrów Lubelski (1548–1870, od 1919)
Ożarów (1569–1870, od 1988)
Pacanów (1265–1870, od 2019)
Pajęczno (1276–1870, od 1958)
Parysów (1538–1870)
Parzęczew (1421–1870, od 2024)
Pawłów (1470–1870)
Piaseczno (1429–1870, od 1916)
Piaski (1456–1870, od 1993)
Piątek (1339–1870, od 2020)
Pierzchnica (1370–1870, od 2019)
Pilica (1394–1870, od 1994)
Pilwiszki (1536–1870)
Piotrków Kujawski (1738–1870, od 1998)
Piszczac (1530–1870, od 2024)
Pławno (1544–1870)
Poddębice (1400–1673, 1822–1870, od 1934)
Połaniec (1264–1870, od 1980)
Poniemuń (1763–1825, 1836–1870, 1931→***)
Praszka (1392–1870, od 1919)
Proszowice (1358–1870, od 1923)
Przedecz (1363–1870, od 1919)
Przerośl (1576–1870)
Przybyszew (1396–1870)
Przyrów (1369–1870, od 2024)
Przysucha (1710–1870, od 1958)
Przytyk (1333–1870, od 2024)
Puchaczów (1527–1870)
Pyzdry (1257–1870, od 1919)
Raciąż (1425–1870, od 1922)
Raciążek (1317–1870)
Raczki (1703–1870)
Radoszyce (1370–1870, 1915–1919, od 2018)
Radzanów (1400–1870)
Radziejów (1252–1870, od 1919)
Radziłów (1466–1870)
Rajgród (1566–1870, od 1924)
Raków (1569–1870)
Rejowiec (1547–1870, od 2017)
Rossosz (1584–1870)
Rozprza (1272–1870, od 2023)
Różan (1378–1870, od 1919)
Rychwał (1458–1870, od 1921)
Ryczywół (1369–1870)
Rzgów (1502–1870, 1915–1919, od 2006)
Sapieżyszki (1825–1870)
Sarnaki (1754–1870)
Sawin (1492–1870)
Secemin (1395–1870)
Sereje (1511–1870)
Serock (1417–1870, od 1923)
Serokomla (1537–1870)
Sieciechów (1370–1870)
Siennica (1526–1870, od 2024)
Sienno (1421–1870, od 2024)
Siewierz (1304–1870, od 1962)
Simno (1626–1870, od 1956)
Skalbmierz (1342–1870, od 1927)
Skała (1262–1870, od 1987)
Skaryszew (1264–1870, od 1922)
Skępe (1445–1870, od 1997)
Skrzynno (1308–1870)
Skulsk (1384–1504, 1566–1662, 1793–1870)
Sławatycze (1577–1870)
Sławków (1286–1870, 1958–1977→**, od 1984)
Słomniki (1358–1870, od 1917)
Służewo (1339–1870)
Sobków (1563–1870)
Sobota (1393–1870)
Sochocin (1385–1870, od 2021)
Sokoły (1827–1870, 1919–1950)
Solec nad Wisłą (1370–1870, 1916–1919, od 2021)
Sompolno (1477–1870, od 1973)
Sopoćkinie (1560–1870)
Stanisławów (1523–1870)
Staw (1405–1870)
Stawiski (1702–1871, od 1915)
Stawiszyn (1291–1870, od 1915)
Sterdyń (1737–1870)
Stężyca (1330–1870)
Stoczek Łukowski (1540–1870, od 1919)
Stopnica (1362–1870, 1916–1919, od 2015)
Stryków (1394–1870, od 1923)
Sudargi (1724–1870)
Sulejów (1296–1870, od 1927)
Szadek (1295–1870, od 1919)
Szczekociny (1470–1870, od 1923)
Szczerców (1364–1870)
Szreńsk (1383–1870)
Szydłów (1329–1870, od 2019)
Ślesin (1358–1579, 1618–1870, od 1921)
Śniadowo (1775–1870)
Tarczyn (1353–1870, od 2003)
Tarłów (1550–1870)
Tarnogóra (1548–1870)
Tarnogród (1567–1870, 1915–1919, od 1987)
Tuliszków (1458–1870, od 1919)
Turobin (1420–1870, od 2024)
Tuszyn (1416–1870, od 1924)
Tyszowce (1419–1870, od 2000)
Uchanie (1484–1870)
Ujazd (1428–1870, od 2023)
Uniejów (1331–1870, od 1919)
Urzędów (1405–1870, od 2016)
Waśniów (1351–1870)
Wąchock (1454–1870, od 1994)
Wąsosz (1436–1870)
Wąwolnica (1346–1870)
Widawa (1388–1870)
Wieniawa (1768–1870, 1916→***)
Wieruszów (1368–1870, od 1919)
Wierzbica (1469–1870)
Wierzbnik (1624–1870, 1916–1939→*)
Wilczyn (1458–1478, 1485–1870)
Wiskitki (1595–1870, 1916–1919, od 2021)
Wisznice (1579–1870)
Wisztyniec (1570–1870)
Wiślica (1345–1870, od 2018)
Wizna (1435–1870)
Wiżajny (1620–1870)
Władysławów (1727–1870, 1919–1934)
Włodowice (1386–1870, od 2023)
Włoszczowa (1539–1870, od 1916)
Wodzisław (1366–1870, od 2021)
Wohyń (1519–1870)
Wojsławice (1445–1870)
Wolanów (1773–1870)
Wolbórz (1273–1870, od 2011)
Wolbrom (1321–1870, od 1930)
Wysokie Mazowieckie (1503–1870, od 1919)
Wyszków (1502–1870, od 1919)
Wyśmierzyce (1338–1870, od 1922)
Zagórów (1407–1870, od 1919)
Zaklików (1565–1870, od 2014)
Zambrów (1430–1870, od 1919)
Zawichost # (1255–1888, od 1926)
Złoczew (1605–1870, od 1919)
Zwoleń (1425–1870, 1915–1919, od 1925)
Żarki (1382–1870, od 1949)
Żarnowiec (1340–1870)
Żarnów (1360–1577, 1655–1662, 1786–1870, od 2024)
Żółkiewka (1702–1870)
Żuromin (1767–1870, od 1925)
Żychlin (1397–1870, od 1924)

Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).

Kontrola autorytatywna (miasto):