Shin’ya Yamanaka

山中伸弥

Państwo działania

Japonia

Data i miejsce urodzenia

4 września 1962
Higashiōsaka

Specjalność: medycyna

Alma Mater

Uniwersytet w Kobe

Nagrody

Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny
Nagroda Wolfa
Nagroda Kioto

Multimedia w Wikimedia Commons

Shin’ya Yamanaka (jap. 山中伸弥 Yamanaka Shin’ya; ur. 4 września 1962 w Higashiōsace) – japoński lekarz i naukowiec prowadzący badania nad somatycznymi komórkami macierzystymi.

Życiorys

W 1987 ukończył studia medyczne na Kobe University (Kōbe Daigaku). W latach 1987–1989 odbywał staż na oddziale chirurgii ortopedycznej szpitala w Osace. W 1993 uzyskał stopień doktora w dziedzinie farmakologii na tamtejszym uniwersytecie i wyjechał na staż podoktorski do Gladstone Institute of Cardiovascular Disease w San Francisco. W latach 1999–2004 pracował w Nara Institute of Science and Technology, w Narze, a od 2004 na Kyoto University^[1]^[2].

W 2006 opublikował w czasopiśmie „Nature” informację o udanym przekształceniu mysich komórek skóry (a następnie komórek ludzkich) w indukowane pluripotencjalne komórki macierzyste^[3]^[4].

W 2012 został, wraz z Johnem Gurdonem, uhonorowany Nagrodą Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny^[1].

Wyróżnienia i nagrody

Nagroda Asahi (2007)^[5]
Robert Koch Prize (2008)
Nagroda Shawa (2008)
Albert Lasker Award for Basic Medical Research (2009)
Gairdner Foundation International Award (2009)
Nagroda Kioto (2010)^[6]
Balzan Prize (2010)
Nagroda Wolfa (2011)
Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny (2012)

Przypisy

↑ ^a ^b The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2012 [online], NobelPrize.org [dostęp 2023-02-05] (ang.).
↑ After failure as a surgeon, Yamanaka rises to stem cell glory - AJW by The Asahi Shimbun [online], web.archive.org, 12 października 2012 [dostęp 2023-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2012-10-12] .
↑ K. Takahashi, S. Yamanaka. Induction of pluripotent stem cells from mouse embryonic and adult fibroblast cultures by defined factors.. „Cell”. 126 (4), s. 663-76, Aug 2006. DOI: 10.1016/j.cell.2006.07.024. PMID: 16904174.
↑ K. Okita, T. Ichisaka, S. Yamanaka. Generation of germline-competent induced pluripotent stem cells.. „Nature”. 448 (7151), s. 313-7, Jul 2007. DOI: 10.1038/nature05934. PMID: 17554338.
↑ The Asahi Prize [online], Asahi Shimbun [dostęp 2020-03-26] (ang.).
↑ Shinya Yamanaka. Kyoto Prize. [dostęp 2018-10-02]. (ang.).

Bibliografia

Fundacja Inamori. inamori-f.or.jp. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-23)].
Instytut Chorób Krążenia Gladstone’a

Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny

XX wiek	1901: Behring 1902: Ross 1903: Finsen 1904: Pawłow 1905: Koch 1906: Golgi, Ramón y Cajal 1907: Laveran 1908: Miecznikow, Ehrlich 1909: Kocher 1910: Kossel 1911: Gullstrand 1912: Carrel 1913: Richet 1914: Bárány 1919: Bordet 1920: Krogh 1922: Hill, Meyerhof 1923: Banting, Macleod 1924: Einthoven 1926: Fibiger 1927: Wagner-Jauregg 1928: Nicolle 1929: Eijkman, Hopkins 1930: Landsteiner 1931: Warburg 1932: Sherrington, Adrian 1933: Morgan 1934: Whipple, Minot, Murphy 1935: Spemann 1936: Dale, Loewi 1937: Szent-Györgyi 1938: Heymans 1939: Domagk 1943: Dam, Doisy 1944: Erlanger, Gasser 1945: Fleming, Chain, Florey 1946: Muller 1947: C.Cori, G.Cori, Houssay 1948: Müller 1949: Hess, Moniz 1950: Kendall, Reichstein, Hench 1951: Theiler 1952: Waksman 1953: Krebs, Lipmann 1954: Enders, Weller, Robbins 1955: Theorell 1956: Cournand, Forßmann, Richards 1957: Bovet 1958: Beadle, Tatum, Lederberg 1959: Ochoa, Kornberg 1960: Burnet, Medawar 1961: Békésy 1962: Crick, Watson, Wilkins 1963: Eccles, Hodgkin, Huxley 1964: Bloch, Lynen 1965: Jacob, Lwoff, Monod 1966: Rous, Huggins 1967: Granit, Hartline, Wald 1968: Holley, Khorana, Nirenberg 1969: Delbrück, Hershey, Luria 1970: Katz, Euler, Axelrod 1971: Sutherland 1972: Edelman, Porter 1973: Frisch, Lorenz, Tinbergen 1974: Claude, Duve, Palade 1975: Baltimore, Dulbecco, Temin 1976: Blumberg, Gajdusek 1977: Guillemin, Schally, Yalow 1978: Arber, Nathans, Smith 1979: Cormack, Hounsfield 1980: Benacerraf, Dausset, Snell 1981: Sperry, Hubel, Wiesel 1982: Bergström, Samuelsson, Vane 1983: McClintock 1984: Jerne, Köhler, Milstein 1985: Brown, Goldstein 1986: Cohen, Levi-Montalcini 1987: Tonegawa 1988: Black, Elion, Hitchings 1989: Bishop, Varmus 1990: Murray, Thomas 1991: Neher, Sakmann 1992: Fischer, Krebs 1993: Roberts, Sharp 1994: Gilman, Rodbell 1995: Lewis, Nüsslein-Volhard, Wieschaus 1996: Doherty, Zinkernagel 1997: Prusiner 1998: Furchgott, Ignarro, Murad 1999: Blobel 2000: Carlsson, Greengard, Kandel
XXI wiek	2001: Hartwell, Hunt, Nurse 2002: Brenner, Horvitz, Sulston 2003: Lauterbur, Mansfield 2004: Axel, Buck 2005: Marshall, Warren 2006: Fire, Mello 2007: Evans, Capecchi, Smithies 2008: zur Hausen, Barré-Sinoussi, Montagnier 2009: Blackburn, Greider, Szostak 2010: Edwards 2011: Beutler, Hoffmann, Steinman 2012: Gurdon, Yamanaka 2013: Rothman, Schekman, Südhof 2014: E. Moser, M.-B. Moser, O’Keefe 2015: Campbell, Ōmura, Tu 2016: Ōsumi 2017: Hall, Rosbash, Young 2018: Allison, Honjo 2019: Ratcliffe, Semenza, Kaelin 2020: Alter, Houghton, Rice 2021: Julius, Patapoutian 2022: Pääbo 2023: Karikó, Weissman

XX wiek

1901: Behring
1902: Ross
1903: Finsen
1904: Pawłow
1905: Koch
1906: Golgi, Ramón y Cajal
1907: Laveran
1908: Miecznikow, Ehrlich
1909: Kocher
1910: Kossel
1911: Gullstrand
1912: Carrel
1913: Richet
1914: Bárány
1919: Bordet
1920: Krogh
1922: Hill, Meyerhof
1923: Banting, Macleod
1924: Einthoven
1926: Fibiger
1927: Wagner-Jauregg
1928: Nicolle
1929: Eijkman, Hopkins
1930: Landsteiner
1931: Warburg
1932: Sherrington, Adrian
1933: Morgan
1934: Whipple, Minot, Murphy
1935: Spemann
1936: Dale, Loewi
1937: Szent-Györgyi
1938: Heymans
1939: Domagk
1943: Dam, Doisy
1944: Erlanger, Gasser
1945: Fleming, Chain, Florey
1946: Muller
1947: C.Cori, G.Cori, Houssay
1948: Müller
1949: Hess, Moniz
1950: Kendall, Reichstein, Hench
1951: Theiler
1952: Waksman
1953: Krebs, Lipmann
1954: Enders, Weller, Robbins
1955: Theorell
1956: Cournand, Forßmann, Richards
1957: Bovet
1958: Beadle, Tatum, Lederberg
1959: Ochoa, Kornberg
1960: Burnet, Medawar
1961: Békésy
1962: Crick, Watson, Wilkins
1963: Eccles, Hodgkin, Huxley
1964: Bloch, Lynen
1965: Jacob, Lwoff, Monod
1966: Rous, Huggins
1967: Granit, Hartline, Wald
1968: Holley, Khorana, Nirenberg
1969: Delbrück, Hershey, Luria
1970: Katz, Euler, Axelrod
1971: Sutherland
1972: Edelman, Porter
1973: Frisch, Lorenz, Tinbergen
1974: Claude, Duve, Palade
1975: Baltimore, Dulbecco, Temin
1976: Blumberg, Gajdusek
1977: Guillemin, Schally, Yalow
1978: Arber, Nathans, Smith
1979: Cormack, Hounsfield
1980: Benacerraf, Dausset, Snell
1981: Sperry, Hubel, Wiesel
1982: Bergström, Samuelsson, Vane
1983: McClintock
1984: Jerne, Köhler, Milstein
1985: Brown, Goldstein
1986: Cohen, Levi-Montalcini
1987: Tonegawa
1988: Black, Elion, Hitchings
1989: Bishop, Varmus
1990: Murray, Thomas
1991: Neher, Sakmann
1992: Fischer, Krebs
1993: Roberts, Sharp
1994: Gilman, Rodbell
1995: Lewis, Nüsslein-Volhard, Wieschaus
1996: Doherty, Zinkernagel
1997: Prusiner
1998: Furchgott, Ignarro, Murad
1999: Blobel
2000: Carlsson, Greengard, Kandel

XXI wiek

2001: Hartwell, Hunt, Nurse
2002: Brenner, Horvitz, Sulston
2003: Lauterbur, Mansfield
2004: Axel, Buck
2005: Marshall, Warren
2006: Fire, Mello
2007: Evans, Capecchi, Smithies
2008: zur Hausen, Barré-Sinoussi, Montagnier
2009: Blackburn, Greider, Szostak
2010: Edwards
2011: Beutler, Hoffmann, Steinman
2012: Gurdon, Yamanaka
2013: Rothman, Schekman, Südhof
2014: E. Moser, M.-B. Moser, O’Keefe
2015: Campbell, Ōmura, Tu
2016: Ōsumi
2017: Hall, Rosbash, Young
2018: Allison, Honjo
2019: Ratcliffe, Semenza, Kaelin
2020: Alter, Houghton, Rice
2021: Julius, Patapoutian
2022: Pääbo
2023: Karikó, Weissman

Laureaci Nagrody Wolfa w dziedzinie medycyny

XX wiek	1978: George D. Snell, Jean Dausset, Jon J. van Rood 1979: Roger Wolcott Sperry, Arvid Carlsson, Oleh Hornykiewicz 1980: César Milstein, Leo Sachs, sir James L. Gowans 1981: Barbara McClintock, Stanley N. Cohen 1982: Jean-Pierre Changeux, Solomon H. Snyder, sir James W. Black 1983/1984: nie przyznano 1984/1985: Donald F. Steiner 1986: Osamu Hayaishi 1987: Puedro Cuatrecasas, Meir Wilchek 1988: Henri-Gery Hers, Elizabeth F. Neufeld 1989: John Gurdon, Edward B. Lewis 1990: Maclyn McCarty 1991: Seymour Benzer 1992: M. Judah Folkman 1993: nie przyznano 1994/1995: Michael J. Berridge, Yasutomi Nishizuka 1995/1996: Stanley Prusiner 1997: Mary Frances Lyon 1998: Michael Sela, Ruth Arnon 1999: Eric Kandel 2000: nie przyznano
XXI wiek	2001: Awram Herszko, Alexander Varshavsky 2002/2003: Ralph L. Brinster, Mario Capecchi, Oliver Smithies 2004: Robert A. Weinberg, Roger Tsien 2005: Alexander Levitzki, Anthony Rex Hunter, Anthony J. Pawson 2006/2007: nie przyznano 2008: Howard Cedar, Aharon Razin 2009: nie przyznano 2010: Axel Ullrich 2011: Shin’ya Yamanaka, Rudolf Jaenisch 2012: Ronald M. Evans 2013: nie przyznano 2014: Nahum Sonenberg, Gary Ruvkun, Victor Ambros 2015: John Kappler, Philippa Marrack, Jeffrey V. Ravetch 2016: Lewis C. Cantley, C. Ronald Kahn 2017: James P. Allison 2018: nie przyznano 2019: Jeffrey M. Friedman 2020: Emmanuelle Charpentier, Jennifer Doudna 2021: Joan Steitz, Lynne Elizabeth Maquat, Adrian Krainer

XX wiek

1978: George D. Snell, Jean Dausset, Jon J. van Rood
1979: Roger Wolcott Sperry, Arvid Carlsson, Oleh Hornykiewicz
1980: César Milstein, Leo Sachs, sir James L. Gowans
1981: Barbara McClintock, Stanley N. Cohen
1982: Jean-Pierre Changeux, Solomon H. Snyder, sir James W. Black
1983/1984: nie przyznano
1984/1985: Donald F. Steiner
1986: Osamu Hayaishi
1987: Puedro Cuatrecasas, Meir Wilchek
1988: Henri-Gery Hers, Elizabeth F. Neufeld
1989: John Gurdon, Edward B. Lewis
1990: Maclyn McCarty
1991: Seymour Benzer
1992: M. Judah Folkman
1993: nie przyznano
1994/1995: Michael J. Berridge, Yasutomi Nishizuka
1995/1996: Stanley Prusiner
1997: Mary Frances Lyon
1998: Michael Sela, Ruth Arnon
1999: Eric Kandel
2000: nie przyznano

XXI wiek

2001: Awram Herszko, Alexander Varshavsky
2002/2003: Ralph L. Brinster, Mario Capecchi, Oliver Smithies
2004: Robert A. Weinberg, Roger Tsien
2005: Alexander Levitzki, Anthony Rex Hunter, Anthony J. Pawson
2006/2007: nie przyznano
2008: Howard Cedar, Aharon Razin
2009: nie przyznano
2010: Axel Ullrich
2011: Shin’ya Yamanaka, Rudolf Jaenisch
2012: Ronald M. Evans
2013: nie przyznano
2014: Nahum Sonenberg, Gary Ruvkun, Victor Ambros
2015: John Kappler, Philippa Marrack, Jeffrey V. Ravetch
2016: Lewis C. Cantley, C. Ronald Kahn
2017: James P. Allison
2018: nie przyznano
2019: Jeffrey M. Friedman
2020: Emmanuelle Charpentier, Jennifer Doudna
2021: Joan Steitz, Lynne Elizabeth Maquat, Adrian Krainer

Laureaci Nagrody Kioto (zaawansowane technologie)

Elektronika	Rudolf Kalman (1985) Amos E. Joel Jr. (1989) Jack Kilby (1993) Federico Faggin/Stanley Mazor/Marcian Edward Hoff Jr./Masatoshi Shima (1997) Żores Ałfiorow/Izuo Hayashi/Morton B. Panish (2001) George H. Heilmeier (2005) Isamu Akasaki (2009) Robert H. Dennard (2013) Takashi Mimura (2017) Carver Mead (2022)
Biotechnologia i technologia medyczna	Nicole Marthe Le Douarin (1986) Sydney Brenner (1990) Paul Lauterbur (1994) Kurt Wüthrich (1998) Leroy Edward Hood (2002) Leonard Herzenberg (2006) Shin’ya Yamanaka (2010) Robert Langer (2014) Karl Deisseroth (2018) Ryuzo Yanagimachi (2023)
Nauki materiałowe i inżynieria	Morris Cohen (1987) Michael Szwarc (1991) George William Gray (1995) W. David Kingery (1999) George McClelland Whitesides (2003) Hiroo Inokuchi (2007) John Werner Cahn (2011) Toyoki Kunitake (2015) Ching W. Tang (2019)
Nauki informacyjne	John McCarthy (1988) Maurice Wilkes (1992) Donald Knuth (1996) Antony Hoare (2000) Alan Kay (2004) Richard Karp (2008) Ivan Sutherland (2012) Takeo Kanade (2016) Andrew Yao (2021)